امام حسین(ع) چگونه مسیر 1400 کیلومتری مکّه تا کربلا را بدون رسیدن آسیبی به همراهان در مدت کمتر از یک ماه پیمود؟
پرسش
می‌دانید که فاصله مکه تا کربلا تقریباً 1400 کیلومتر است و امام حسین(ع) در روز 8 ذی حجه حرکت کردند و تقریباً روز 2 یا 3 محرم به کربلا رسیدند که تقریباً می‌شود 24 یا 25 روز. با این حساب اگر 3 روز استراحت در مسیر برای امام(ع) در نظر بگیریم می‌شود 22 روز. حال اگر امام(ع) روزانه 60 کیلومتر می‌رفتند باز هم 80 کیلومتر باقی می‌ماند. مگر می‌شود کاروانی 22 روز در راه باشد؟ این‌طور که پاهایشان مجروح می‌شود. این را چگونه توجیه می‌کنید؟
پاسخ اجمالی
امام حسین(ع)، هنگام رفتن از مکه به عراق از منزل‌گاه‌های متعددی عبور کردند.[1] در این‌گونه مسافرت‌ها اندکی استراحت کرده و حرکت می‌کردند. بر این اساس، در این مدت (25 روز) آنان باید روزانه 56 کیلومتر می‌پیمودند که این مقدار را با پای پیاده در مدت سیزده ساعت می‌توان پیمود و نُه ساعت باقی را به استراحت و فعالیت‌های جانبی پرداخت. حال اگر در برخی روزها ساعات بیشتری را به حرکت پرداخته و روزهای دیگری را به استراحت بیشتری می‌پرداختند نیز قابل پذیرش است.
بر اساس گزارشات؛ امام(ع) برای حفظ کاروان از مشکلات پیش رو این تدابیر لازم را اعمال کردند، که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1. استفاده از مرکب: گزارشات تاریخی حاکی از آن است که امام(ع) و خانواده آن‌حضرت از مَرکب برای حرکت استفاده می‌کردند.[2] در این‌جا برای نمونه به نقل چند گزارش بسنده می‌شود:
«حسین(ع)، یارانش را که به همراه او، قصد رفتن به عراق داشتند گرد آورد و به هر یک، ده دینار و یک شتر براى حمل توشه و اثاثشان داد. آن‌گاه خانه خدا و صفا و مروه را طواف نمود و آماده رفتن شد و دختران و خواهرانش را بر کجاوه‌ها سوار کرد».[3]
«هنگامى که امام به سرزمین کربلا رسید، پانصد نفر سواره و صد نفر پیاده همراه او بودند».[4] گرچه به تدریج، بسیاری از این افراد در مدت هشت روز و به‌خصوص شب عاشورا که فردایش جنگ حتمى بود، از کنار امام دور شدند.[5]
2. حرکت شبانه: امام(ع) در بعضی از مسیرها مثل قصر بنی مقاتل[6] شب را برای حرکت انتخاب می‌کردند.
3. توقّف‌های نسبتاً طولانی: امام(ع) در منازل مختلف؛ مثل خزیمیّه، توقّف شبانه‌روزی داشتند.[7]
[1]. ر. ک: «نام منازل حرکت امام حسین(ع) از مکه به عراق»، 68126.
[2]. «...ثم قال الحسین لأصحابه: ارکبوا! فرکبوا و رکب النساء»؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج 8، ص 172، بیروت، دار الفکر، 1407ق.
[3]. ابن اعثم کوفی، احمد بن على، الفتوح، ج 5، ص 69، بیروت، دار الأضواء، چاپ اوّل، 1411ق.
[4]. مسعودی، على بن الحسین، مروج الذهب، ج 3، ص 61، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، 1409ق.
[5]. جعفریان، رسول، حیات فکرى و سیاسى امامان شیعه(ع)، ص 212، قم، انصاریان، چاپ ششم، 1381ش.
[6]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 82، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
[7]. الفتوح، تحقیق، شیرى، على، ج 5، ص 70.
