مفاد آیه:
ویژگیهای سنتهای الهی
1. تغییر یعنی تغییر ناپذیر است
قوانين و نظاماتى كه بر جهان حكمفرما مىباشند نيز غير قابل تغيير و تبديلاند.
موجودات طبيعت در تغيير و تبديلاند، امّا نظامات طبيعت ثابت و لا يتغيّرند. موجودات طبيعت متغيّر و متكاملاند و در مسيرهاى مختلف قرار مىگيرند؛ گاهى به سر حدّ كمال مىرسند و گاهى متوقّف مىشوند؛ گاه تند مىروند و گاه كند. عوامل مختلف سرنوشت آنها را تغيير مىدهد. امّا نظامات طبيعت نه متغيّرند و نه متكامل؛ ثابت و يكنواختاند. قرآن كريم از اين نظامات لا يتغيّر به «سنّت الهى» تعبير مىكند ومىگويد:سنّة اللّه فى الّذين خلوا من قبل و لن تجد لسنّة اللّه تبديلا .
سنّت الهى تغيير پذير نيست؛ سنّت الهى قابل برگرداندن نيست.
مثلًا اينكه عاقبت با متّقيان و پاكان است و زمين از آن صالحان است، سنّت لا يتغيّر الهى است:و لقد كتبنا فى الزّبور من بعد الذّكر انّ الارض يرثها عبادى الصّالحون .
انّ الارض للّه يورثها من يشاء من عباده و العاقبة للمتقين .
اينكه تا مردمى با ابتكار خودشان در اوضاع و احوال خود تغييرى ندهند، خداوند اوضاع و احوال عمومى آنها را عوض نمىكند، سنّت لا يتغيّر الهى است:
انّ اللّه لا يغيّر ما بقوم حتّى يغيّروا ما بانفسهم .
اينكه وضع حكومت مردمى با وضع روحيه و افكار و اخلاق و شايستگى آنها بستگى دارد، سنّت تغيير ناپذير الهى است:و كذلك نولّى بعض الظّالمين بعضا .
اينكه اگر در ميان قومى طبقهاى مترف پيدا شوند و فسق و فجور و شهوترانى و تنپرورى آغاز كنند منجر به هلاكت آن قوم مىگردد، سنّت تغيير ناپذير الهى است:
و اذا اردنا ان نهلك قرية امرنا مترفيها ففسقوا فيها فحقّ عليها القول فدمّرناها تدميرا
اينكه اگر مردمى به ايمان مجهّز باشند و شايسته عمل كنند، در ميدان تنازع بقا گوى سبقت را خواهند ربود و خلافت زمين در اختيار آنها قرار خواهد گرفت، سنّت قطعى و تغيير ناپذير الهى است:وعد اللّه الّذين امنوا منكم و عملوا الصّالحات ليستخلفنّهم فى الارض كما استخلف الّذين من قبلهم و ليمكّننّ لهم دينهم الّذى ارتضى لهم .
اينكه عاقبت و نهايت ظلم و بيدادگرى، ويرانى و تباهى و نابودى است، سنّت تغيير ناپذير الهى است[1]:و تلك القرى اهلكناهم لما ظلموا و جعلنا لمهلكهم موعدا
[1]. شهيد مرتضی مطهرى ، مجموعه آثار ، ج 1 ، ص 399.
