همه انسان ها در برابر امام عصرِ خود مسئول هستند و برای زمینه سازی ظهور آن حضرت وظایفی را بر عهده دارند. زنان علاوه بر نقش عمومی که همة انسان ها عهده دار هستند، می توانند در مواردی به طور خاص ایفای نقش نموده و زمینه های ظهور را فراهم نمایند و این مسئله، اهمیت نقش زنان را در زمینه سازی ظهور روشن می نماید. برای دست یابی به این مهم، شناخت جایگاه زن در ابعاد مختلف لازم است تا بتوان در پرتو آن به چگونگی تأثیرگذاری زن در ابعاد گوناگون پرداخت.
در این نوشتار برای پاسخ گویی به کیفیت نقش زنان در زمینه سازی ظهور، ضمن استفاده از کتاب های روایی و تحلیلی، برای استفادة بهتر از نظرات موجود، با مراجعه به سایت های اینترنتی مرتبط با مهدویت و جست وجو در مقالات، فصلنامه ها و ... سعی شده است تا ارائه مطالب به صورت توصیفی ـ تحلیلی از پویایی هر چه بیشتر برخوردار گردد.
واژه های کلیدی: زمینه سازی، ظهور، اجتماع، فرهنگ، سیاست، اقتصاد.
مقدمه
در دوران غیبت و پنهان زیستی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باورمندان مهدویّت دارای رسالت و مسئولیت خطیری می باشند. منتظران واقعی و راستین در جامعه منتظران جهت نیل به جامعه ایده آل مهدوی از پای ننشسته و با تلاش و کوشش مضاعف و با ارائه برنامه و راهکارهای تبلیغی، زمینه شوق و علاقه مردم را جهت درک ظهور و آمدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دوچندان می کنند.
منتظران واقعی با اجرای دو مسئولیت در جامعه زمینة تحقق ظهور را تسهیل می نمایند، نخستین مسئولیت که شاید مهمترین نیز باشد همان خوداندیشی و خودسازی است؛ یعنی منتظِر واقعی قبل از آن که به فکر دیگران باشد (دگراندیشی داشته باشد) باید با احیای شاخصه های مهدی پسند و مزین شدن به خصال نیک و اخلاق اسلامی خود را در زمره یاران واقعی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار دهد. دومین مسئولیت بعد از خوداندیشی، دگراندیشی می باشد. در این مسئولیت، منتظِر واقعی با تبلیغ و اشاعه فرهنگ ناب مهدوی در میان منتظران، عشق و علاقه آنان را نسبت به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و ظهور او بر می انگیزاند و مردم را نسبت به آمدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و تشکیل حکومت جهانی تشنه و مشتاق می نماید. در این میان نقش زنان ـ که جمعیت انبوهی از مردم را تشکیل می دهند ـ نقش خطیر و مهمی است؛ زیرا قلمرو و نفوذ زنان در جامعه و ابعاد مختلف آن، دارای گستره وسیعی می باشد؛ یعنی علاوه بر جامعه، در خانواده و مدرسه و… جهت تربیت نسل منتظِر و پرورش یاران خاص حضرت، نقش بی نظیر و بی بدیلی را بر عهده دارند. از این رو زنان منتظِر به خاطر جایگاه مهم اجتماعی، و خانوادگی در صورت انجام صحیح مسئولیت، منتظران و جامعه منتظران را به سوی جامعه ایده آل مهدوی سوق خواهند داد.
زمینه سازی: مقدمه چینی، آماده ساختن استعداد و تهیه مقدمات برای منظوری را زمینه سازی گویند[1].
ظهور در لغت: آشکار شدن چیز پنهان[2]، پدیدار شدن و هویدایی را گویند[3]. ظهور در مباحث مهدویت به معنای ظاهر شدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف پس از زیستن طولانی، جهت برپایی حکومت عدل جهانی است. نکته مهم در ظهور، مسبوق بودن آن به غیبت است.[4] نقش: کنایه از طرح تازه افکندن و صورت نو ظاهر ساختن می باشد.[5]
اجتماع در لغت: کاری که به اجتماع و به همگان بستگی داشته باشد، آن چه مربوط به گروهی که با هم زندگی می کنند، باشد[6].
اجتماع در اصطلاح، «در گسترده ترین معنا، آن گونه که در مورد انسان ها به کار برده می شود، هر نوع رفتار یا نگرشی است که از طریق تجربة حال یا گذشته از رفتار سایر مردم (مستقیم یا نامستقیم) تأثیر پذیرفته باشد، یا اشاره به رفتاری است که به سوی مردم جهت گیری شده باشد.[7]
فرهنگی در لغت: به چیزی گفته می شود که منسوب به فرهنگ باشد و فرهنگ به معنای دانش، علم، معرفت و یا مجموعة آداب و رسوم گفته می شود[8] .
فرهنگ در اصطلاح، «شامل الگوهایی است؛ آشکار و نا آشکار از رفتار و برای رفتار که به واسطة نمادها حاصل می شود و انتقال می یابد؛ نمادهایی که دست آوردهای متمایز گروه های انسانی و از جمله تجسم های آنها را در کار ساخت تشکیل می دهند. هستة اصلی فرهنگ، شامل عقاید سنتی و به خصوص ارزش های وابسته به آنهاست».[9]
سیاسی در لغت: «منسوب به سیاست؛ و سیاست، حکم راندن به رعیت و اداره کرن امور مملکت و حکومت کردن را گویند».[10]
سیاست در اصطلاح، «یک برنامة پیش اندیشید نی برای هدف ها و طرز عمل هاست. فرایند سیاست، عبارت است از ضابطه مندی، اعلام و به کار بستن تقاضاها و چشم داشت ها».[11]
اقتصادی در لغت: «منسوب به اقتصاد»[12] را گویند.
اقتصاد در اصطلاح، این گونه تعریف شده است: «علم اقتصاد، رفتار انسان را در ارتباط با وسایل کمیاب که موارد استعمال گوناگون دارند، به اهداف معین، هم چون حداکثر کردن درآمد، مطالعه می کند و این مطالعه معمولاً با به کارگیری داده های قیمت درمقایسه، انجام می شود. اما انتخاب میان اهداف معین معمولاً مستلزم انتخاب میان ارزش ها و سیاست های اجتماعی است».[13]
1. دیدگاه ها در مورد زمینه سازی
در روایات اسلامی، مطالب بسیاری درمورد انتظار و فرج آمده و به منزلة بهترین اعمال معرفی گردیده است.
رسول گرامی اسلام صل الله علیه و آله و سلم می فرماید: بهترین اعمال امت من، انتظار فرج (گشایش) خداوند عزوجل است. [14]
هم چنین فرموده اند: بهترین عبادت، انتظار فرج است. [15]
برداشت های متفاوت از مفهوم انتظار، موجب گردیده تا نظرات متفاوت و متضاد رخ بنماید و بر اساس این برداشت ها، تکالیف متفاوتی ارائه شود. برای روشن شدن وظیفة شیعیان و منتظران واقعی حضرت، بررسی نظریات و دیدگاه ها و در نهایت روش صحیح آن ضروری به نظر می رسد.
1 ـ 1. زمینه سازی منفی
عده ای انتظار فرج را به این معنا دانسته اند که جامعه بایستی به حال خود رها شود و نباید به فساد آن توجهی نشان داد تا زمینة ظهور ـ که دنیایی پر از ظلم و فساد است ـ فراهم آید. عده ای فراتر از این عقیده معتقدند نه تنها نباید جلوی فساد و گناهان را گرفت، بلکه بایستی به آنها دامن زد تا هر چه بیشتر زمینة ظهور حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف فراهم آید.[16]
این انتظار همواره مورد مذمّت و سرزنش قرار گرفته است؛ چرا که منجر به تعطیل شدن حدود و مقررات اسلامی گشته و با موازین اسلامی و قرآنی سازگاری ندارد.[17]
2 ـ 1. عدم زمینه سازی
برخی با تمسک به بعضی روایات، مانند «هر علم و پرچمی قبل از ظهور قائم، باطل است»، هرگونه زمینه سازی و تشکیل حکومت را باطل و بر خلاف اسلام می دانند و آن را در راستای بسته شدن باب مهدویت برشمرده اند.
از این جمله می توان به انجمن حجتیه اشاره نمود که به وسیلة شیخ محمود ذاکر زادة تولایی، معروف به شیخ محمود حلبی (1279 ـ 1376ه ـ .ش) تأسیس شد و پس از انقلاب اسلامی نیز به دلیل تضاد افکار آنان با انقلاب اسلامی، نه تنها با آن همکاری نکردند، بلکه در مواردی با آن مقابله نیز می کردند.
این گروه در پی سخنرانی حضرت امام خمینی قدس سره مبنی بر مذمت کسانی که معتقد به زیاد شدن فساد برای ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بودند طبق بیانیه ای به طور رسمی انحلال خود را اعلام کرد.[18]
این گروه هیچ مسئولیتی را متوجه مردم نمی دانند، بلکه تنها، دعا را برای ظهور حجت، لازم می دانند.
3 ـ 1. زمینه سازی مثبت
«زمینه سازی مثبت» را باید در معنای «انتظار سازنده» جست وجو نمود. انتظار سازنده، همان انتظار راستینی است که به عنوان «با فضیلت ترین عبادت» یاد شده است[19].
در طول یازده سده غیبت کبری امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف درخشان ترین چهره ای که به این «انتظار سازنده و زمینه سازی مثبت» جلوة خاص بخشیده است، حضرت امام خمینی قدس سره ربوده که با طرح اندیشة حکومت اسلامی در عصر غیبت، به «انتظار»، معنا و مفهوم تازه ای بخشید. ایشان ضمن مقابله با دیدگاه هایی که انتظار را «تن دادن به وضع موجود» می دانستند، فرمودند: انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است و ما باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا کند و مقدمات ظهور، ان شاءا... تهیه شود.[20] هم چنین ایشان معتقد بودند، با گسترش اسلام راستین در جهان و مبارزه با جهان خواران، باید زمینة ظهور منجی موعود را فراهم نمود.[21]
مهم ترین تفاوت بین مکاتب دینی و غیردینی، امید به آینده ای روشن است که در افراد، ایجاد انگیزة تحرک می نماید. تجلی این امید در مکتب تشیع در ظهور منجی موعود، مهدی صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده و تحرک به سوی آن در «انتظار سازنده» نهفته است.
بنابراین، انتظار به معنای «فراهم آوردن زمینه های ظهور، ظلم ستیزی به مقدار توان و آمادگی برای ظهور حضرت»[22] می باشد، این زمینه سازی به مثابه ضرورت اسلام و قرآن مطرح، و وظیفة تمام مسلمین می باشد. دلایل عقلی و نقلی، ما را به این صحیح رهنمون می سازد؛ زیرا مسلمانی که خود را پای بند احکام اسلام می داند، اجازه نمی دهد هیچ یک از آیات و روایاتی که دربارة امر به معروف و نهی از منکر، حدود و دیات، جهاد، کمک به محرومان، چگونگی برخورد با ظلم و عدم تسلیم در برابر ستم و ... می باشند، تعطیل و عمل نشود[23].
2. زمینه سازی و جایگاه زنان
زمینه سازی و آمادگی برای ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در روایات، بیان گر اهمیت نقش مردان و زنان مؤمن است.
رسول خدا می فرماید:[24] «گروهی از مردمِ مشرق، بیرون آمده برای ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف زمینه سازی می کنند، یعنی سلطنت ایشان را فراهم می سازند».[25]
به گواه دیگر روایات، ایرانیان نقش بزرگی در زمینه سازی ظهور حضرت دارند و این روایات، ضمن بشارت، هشداری به وظیفة سنگین ایران اسلامی نیز می باشد.
زمینه سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، منتظران راستینی هستند که در انتظار حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف روز شماری می کنند و در این زمینه، جنسیت معنایی ندارد؛ تنها تفاوت، به چگونگی کارآیی هر یک از مردان و زنان برمی گردد.
در نظام اسلامی، زن و مرد از نظر حقیقت وجودی یکسان هستند و ملاک برتری انسان ها در تقواست.[26] چنان که خداوند می فرماید: «گرامی ترین شما نزد خدا با تقواترین شماست»[27] و معیار پاداش انسان ها بر اساس عمل صالح است و تفاوتی بین زن و مرد نمی باشد.
هم چنین در جای دیگری می فرماید: «و هر کس کار شایسته کند ـ چه مرد باشد یا زن ـ در حالی که ایمان داشته باشد، در نتیجة آن داخل بهشت می شود».[28]
صرف نظر از حقیقت وجودی انسان ها، نمی توان تفاوت های ظاهری و جسمی و روانی مرد و زن را نادیده گرفت. هر یک طبق نظام خلقت، دارای جایگاه ویژه ای می باشند؛ بنابراین قراردادن هر یک در جایگاه صحیح خود موجب رشد و شکوفایی آنها می گردد.
آشنایی با وظایف منتظران واقعی و عمل به آنها در سطح افراد و جامعه، موجب اصلاح جامعه می گردد و مقدمات ظهور را مهیا می سازد و آگاهی لازم را در پیروان و یاران راستین او فراهم می آورد. بنابراین وظیفة هر مسلمان مدعی، حمایت ولایت است که با وظایف خود آشنا گردد و درصدد عمل به آنها برآید.
1 ـ 2. نقش زنان در تاریخ زندگی امام
مواردی که برای فرد منتظر برشمرده می شود، برای زن و مرد یکسان است. ولی آن جا که بحث چگونگی زمینه سازی پیش می آید، زنان در زیر ساخت ها قرار می گیرند.
امام خمینی رحمه الله علیه دربارة زنان می فرمایند: «زن، مربی جامعه است. از دامن زن انسان پیدا می شود. مرحلة اول مرد و زن صحیح، از دامن زن است. مربی انسان ها، زن است».[29]
نقش زیربنایی زن در تولد و رشد صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف، مشهود است که از هنگام تکوین و تولد ایشان آغاز، و سپس با طی مراحل رشد، زمینه های امامت ایشان فراهم می گردد.
آمادگی نرجس خاتون برای همسری با امام حسن عسکری علیه السلام از آن جمله است که با تحمل سختی ها همراه بود. در حالی که نرجس خاتون در قصر پدر به عنوان ملکه، امکانات بسیاری در اختیار داشت. ولی دل بستگی او به امام حسن عسکری علیه السلام ـ که قطعاً از صفای دل او نشأت می گرفت ـ موجب شد تا رنج اسارت را بپذیرد و با حفاظت و صیانت از حریم خود به وصال یار برسد[30].
مرحلة دیگر زمینه سازی را می توان در پرورش نرجس خاتون نزد عمه بزرگوار[31] امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف جست وجو نمود؛ هنگامی که برای تعلیم آداب اسلامی از محضر آن بزرگوار استفاده می نمود؛ چرا که تکوین و رشد امام، علاوه بر صلب شامخ، نیازمند رحم پاک می باشد. و اینها بیان گر نقش اساسی زنان در زمینه سازی و مقدمات پیش از تکوین، هنگام حمل و سپس به دنیا آمدن امام می باشد که دور از چشم همگان، جز عده ای خواص صورت پذیرفت.
با آغاز امامت امام در دوران غیبت صغری نیز مردم با مراجعه به مادر امام حسن عسکری علیه السلام که معروف به جده بود، به حل مشکلات خود می پرداختند و این مسئله، حضور زنان در زمینه های اجرایی را گوشزد می نماید.[32] بنابراین زنان قبل و بعد از غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در عرصه های مختلف برای حضرت زمینه سازی می کردند و هم چنان این سیره ادامه دارد.
3. محدودة زمینه سازی فردی
مؤمنین حقیقی کسانی هستند که ایمان آنها با عمل صالح پیوند خورده است. نمایان گر این مهم، بیان آیاتی است که در آنها حدود 49 بار عبارت (الذین آمنوا ) و (عملوا الصالحات ) در قرآن کریم، همراه هم آمده است. البته ایمان و عمل صالح بدون ولایت ائمه علیهم السلام و بیزاری از دشمنان آنها محقق نخواهد شد.
ابوبصیر بیان می کند: امام صادق علیه السلام روزی فرمود: آیا به شما در مورد چیزی خبر ندهم که خداوند عزوجل عملی از بندگان را بدون آن قبول نمی کند؟ گفتم: آری، فرمود: شهادت به این که جز خدای یگانه خدایی نیست و این که محمد صل الله علیه و آله و سلم بندة او و رسول اوست و اقرار بدآن چه خدا به آن امر نموده است و ولایت و دوستی ما و برائت و بیزاری از دشمنان ما، یعنی خصوص ما ائمه علیهم السلام و تسلیم ایشان شدن و ورع اجتهاد و طمأنینه و تلاش و انتظار قائم را داشتن.[33]
1. حیطة شناخت که تجلی گاه بینش انسان ها می باشد؛ 2. حیطه عاطفه که گرایشات انسانی را جهت می بخشد؛ 3. حیطة رفتار که اعمال و کردار آدمی را شکل می دهد.
1 ـ 3. حیطة شناخت
اگر انسان خود را شناخت، به معرفت پروردگار نائل خواهد آمد و از جمله ویژگی های زمینه سازان ظهور، شناخت حقیقی خداوند متعال است. حضرت علی علیه السلام در این باره فرموده اند: «مردان مؤمنی که خدا را در کمال شایستگی شناخته اند و ایشان، یاوران مهدی در آخرالزمان اند.» [34]
پس از شناخت خدای متعال، شناخت حجت و امام او در روی زمین برای هدایت انسان ها از مهم ترین وظایف مؤمنان محسوب می شود؛ چرا که «هر کس امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است».[35]
شناخت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به سبب ویژگی های خاصی هم چون ولادت پنهان، زیست پنهان، امتحانات سخت و دشوار و ... از اهمیتی دو چندان برخوردار است.[36]
کسی که خود را مهیای ظهور حضرت می سازد درمرحلة اول با شناخت صحیح، انگیزة لازم ایمان و عمل صالح را به دست می آورد و این شناخت، زمینه ساز اقدامات بعدی در زمینة گرایشات و کردار فردی است.
کسب معرفت صحیح به دریافت عقلی افراد باز می گردد. البته باید توجه داشت مراد از عقل در این موارد، عقل اجتماعی و درکارهای اجرایی نیست که معمولاً برترین آن به مردان نسبت داده می شود؛ بلکه مراد، عقلی است که با آن به کسب کمالات پرداخته می شود و در این زمینه، مردان و زنان تفاوتی ندارند.[37]
بنابراین کسی که به شناخت و معرفت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ره نیابد، نشان گر آن است که خدای خود را نشناخته است و کسی که خدای خود را نشناسد، از دین گمراه گردیده است.[38] برای درک معرفت صحیح باید از خدای متعال کمک و یاری خواست[39] و چنان که خواهیم گفت ره یافتن زنان در این زمینه از طریق عاطفه و احساسات هموارتر است.
2 ـ 3. حیطة عاطفه
دوستی و محبت از شناخت ناشی می شود و شناخت صحیح خدا و ائمه معصومین علیهم السلام ایجاد محبت و مودت می نماید.
امام صادق علیه السلام می فرماید: «هر چیزی پایه و اساسی دارد و اساس محبت و دوستی ما شناخت اهل بیت است».[40]
بنابراین، محبت نشانة ایمان کامل است. هم چنین امام صادق علیه السلام در مورد قول خداوند متعال که می فرماید: (و من یطع الله و رسوله ) فرمودند: در مورد ولایت علی علیه السلام و ائمه بعد از ایشان است که پس از آن خداوند فرمود: (فقد فاز فوزاً عظیماً ).[41]
ولایت به معنای قبول امامت و سرپرستی ائمه علیهم السلام است و وظیفة منتظران نسبت به امام غایب، احترام خالصانه به آن حضرت است که با شنیدن لقب قائم، به احترام آن حضرت بلند شوند[42] و آمادگی خود را برای همراهی حضرت اعلام نمایند. ایجاد ارتباط عاطفی با امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در زنان بسی آسان تر از مردان می باشد؛ چرا که زنان در بخش دل و قلب و گرایش و جذبه موفق تر از مردان اند[43] و انعطاف پذیری زنان در این رابطه بیشتر از مردان است. لذا پس از شناخت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بهتر و راحت تر می توانند با او ارتباط روحی برقرار سازند و شاید به همین دلیل مدعیان دروغین ارتباط با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از این حربة عاطفی در زنان سوء استفاده می کنند که برای مبارزه با این سوء استفاده ها باید کیفیت شناخت و ارتباط صحیح با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را در جامعه ترویج نمود.
عشق ورزیدن به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف تنها در ارتباط با آن حضرت خلاصه نمی شود؛ بلکه وجود هر کس که سرشار از عشق امامت و ولایت است، خود را سرا پا مهیای خدمت گزاری برای حضرت می نماید و در زمان غیبت نیز خدمت به یاران حضرت را سر لوحة کارهای خود قرار می دهد.[44]
زنان به دلیل ظرافت و گرایش قلبی، دارای انعطاف بیشتر و یا حداقل همسان با مردان در جنبة ذکر می باشند[45] و این ذکر است که موجب تذکر و معرفت الهی می گردد.
در جامعة اسلامی، کارهای اجرایی خانواده بر عهدة مرد نهاده شده، اما اساس خانواده که بر مهر و محبت بنا شده است بر محوریت زن می چرخد. اگر زنان جامعة اسلامی، مهر و محبت خدایی را در خانه پیاده نمایند، اساس جامعة اسلامی نیز بر پایة محبت خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف شکل می گیرد.
متمرکز نمودن گرایشات به سوی هدف متعالی خدمت گزاری به امام و یاران آن حضرت، موجب تمرکز افکار و نیروهای آدمی می شود و موجب وحدت شخصیت می گردد.[46] همین امر موجب می شود تا یاران حضرت، افرادی محکم و استوار گردند و براساس آن چه در روایات آمده؛ «قلب های ایشان هم چون پاره های آهن است».[47] این دل ها در مقابل دشمنان، سخت و محکم است، ولی برای دوستان پر از محبت و مودّت می باشد. این همان خصوصیتی است که برای یاران پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم بر شمرده شده است: (محمد رسول الله و الذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم ).[48]
در دیگر روایات، فضیلت و برتری یاران قائم بر اهل هر زمانی بیان گردیده است. امام سجاد علیه السلام در این باره فرموده اند: «غیبت دوازدهمین ولی خدا از اوصیاء رسول الله صل الله علیه و آله و سلم و ائمه بعدش ادامه پیدا می کند. ای اباخالد، همانا اهل زمان غیبت امام، به امامت امام غایب معتقد می باشند و در انتظار ظهورش به سر می برند؛ ایشان با فضیلت ترین اهل هر زمانی هستند؛ زیرا خداوند متعال به ایشان عقل و فهم و معرفتی عطا کرده که غیبت، نزد ایشان هم چون، مشاهده است».[49]
3 ـ 3. حیطة رفتار
رفتار انسان، نمایان گر افکار و عقاید او است. یکی از وظایف مهم منتظران، خودسازی و مراقبت بر رفتار خویشتن است تا در پی آن دیگران و جامعه نیز به رفتار صحیح متمایل شوند. رفتار صحیح، نتیجه گرایشات درست، و گرایش های صواب در سایة اعتقاد نامناسب ایجاد می شود.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: «شما صالح نمی شوید تا معرفت پیدا نکنید و معرفت پیدا نمی کنید تا باور و اعتراف نداشته باشید و باور و اعتراف نخواهید داشت تا تسلیم نشوید».[50]
رفتار و کرداری از مؤمن منتظر قابل پذیرش است که با قوانین اسلام مطابق باشد. به عبارت دیگر، انسان مؤمن، خود را تسلیم اوامر الهی می نماید و احکام و دستورات الهی را در حد فهم و درک خود به اجرا در می آورد و در مواردی نیز که برای او درک پذیر نیست، گردن می نهد و سرا پا تسلیم اوامر الهی می شود.
البته این بدان معنا نیست که تفکر، تعقل و تدبر را کنار گذارد و چشم و گوش بسته هر فرمانی را بپذیرد؛ بلکه باید نسبت به آن چه وظیفة او است، آشنا گردد و با استفاده از ابزار عقل و فهم، درصدد دست یابی به احکام اسلام برآید و چنآن چه در مواردی نسبت به صدور حکمی جزم پیدا نمود، ولی به حکمت آن دست پیدا نکرد، خود را تسلیم اوامر الهی نماید و به دلیل عقل گریزی برخی مسائل به مقابله با آنها نپردازد.
امام سجاد علیه السلام، منتظران عصر غیبت را با این صفت می ستاید که خداوند متعال به ایشان عقل و فهم و معرفت فراوان عطا کرده است.[51]
یکی از عوامل خودسازی، حفظ خویشتن از انجام محرمات الهی است، این فرمایش گوهربار حضرت علی علیه السلام است که می فرماید: «دوری کردن از بدی ها بهتر از انجام خوبی هاست».[52]
یکی از خطرات جدی که مسلمانان عصر غیبت را تهدید می کند، واقع شدن در فتنه ها و آزمایشاتی است که امکان دارد دین آنها را تباه و خراب نماید. امام صادق علیه السلام این خطر را چنین گوشزد می فرمایند: «در آینده مبتلا به شبهه ای می شوید، بدون وجود نشانه و پرچمی که دیده شود و حضور امامی که هدایت کند، از این وضعیت نجات نمی یابد، جز کسی که دعای غریق بخواند». عبدالله بن سنان از آن حضرت سؤال می کند، امام می فرماید: «یا الله، یا رحیم، یا مقلب القلوب، ثبت قلبی علی دینک».[53] زمان غیبت دارای شرایط حساس و خطرناکی است که در صورت غفلت، اهل ایمان در مهلکات آن واقع می شوند و بدون توجه، ایمان از قلب های آنها خارج می شود. بنابراین مؤمنین باید با تمسک به دین خود لحظه ای از یاد خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف غافل نشوند. دین داری و اعتقاد صحیح به غیبت و امامت، کار دشواری است که فقط از افراد اهل یقین و با استقامت ساخته است.[54]
بهترین راه مقابله، تقویت مبانی اعتقادی و در پرتو آن ایجاد معرفت و محبت حقیقی اهل بیت علیهم السلام در دل مردم برای گسترش عمل به احکام اسلامی است.
زنان در این رابطه دارای نقش اساسی هستند و می توانند با اقدامی اساسی در این زمینه به کسب معارف اسلامی و الهی بپردازند و آنها را در مورد خود و سپس با تأثیرگذاری درخانواده پیاده نمایند؛ چرا که نقش فردی زن در خانواده بسیار مؤثر می باشد و با اصلاح خانواده ها، جامعه اسلامی نیز به رشد و تعالی مطلوب خواهد رسید ومنتظران واقعی امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف رشد خواهند نمود.
انسان دین دار در پرتو دین در برابرتحریف ها و شبهه افکنی ها، عملکرد دینی خود را رها نمی کند و با صبر و شکیبایی، دین خود را حفظ می نماید و با ذکر خدا و ائمه علیهم السلام سعی در حفظ خود و دیگران می نماید. بنابراین یک فرد منتظر، ضمن اصلاح خود، به اخلاق نیک اسلامی مزیّن می شود و با عمل به وظایف فردی خویش، احکام و دستورات قرآن را به کار می بندد[55] وظایفی که فرد نسبت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به عهده دارد، در کتاب مکیال المکارم تحت 80 عنوان بیان گردیده است.[56]
در عصر حاضر، احیای علوم اهل بیت علیهم السلام توسط زنان در خانه ها، بسیار آسان گردیده است. در مرحلة اول، استفاده از کتاب های احکام مراجع تقلید برای عمل کردن به احکام و سایر کتاب های اسلامی با هدف ارتقای سطح علمی و در مرحله بعد، استفاده از رسانه های ارتباط جمعی، به راحتی امکان پذیر است.
4. زمینه سازی زنان در خانواده
زن به منزله محور اساسی خانواده که بنیان گذار رحم و قرابت است شالودة خانواده را بنیان می گذارد و تأثیرات روحی و روانی زن را نمی توان در خانواده از نظر دور داشت.
تأثیر زن را در خانواده می توان از جنبه های مختلف و به صورت مشهود، در نقش مادر و همسر در نظر گرفت. با توجه به اهمیت این دو نقش اساسی که در قرآن نیز بدان اشاره شده است به بررسی نقش زنان در زمینه سازی ظهور می پردازیم.
1 ـ 4. مادران، مربیان نسل آینده
اسلام، اهمیت ویژه ای برای مادران قائل شده است و در قرآن کریم، ضمن سفارش نیکی به پدر و مادر، برای مادر جایگاه ویژه ای قرار می دهد؛ چرا که مادر با گوشت و جان خود فرزند را درون خود پرورش می دهد و سختی حمل را بر دوش می کشد و پس از آن با شیر خود کودکش را تغذیه می نماید.[57]
حضرت امام، شغل مادری را شریف ترین شغل می شمارند: «این مادر که بچه در دامن او بزرگ می شود، بزرگترین مسئولیت را دارد... شریف ترین شغل در عالم، بزرگ کردن یک بچه است و تحویل دادن یک انسان است به جامعه».[58]
مادر می تواند با اعمال و رفتار خود، کیفیت بندگی و حمایت از امام را به فرزندان بیاموزد؛ هم چنان که امام حسن مجتبی علیه السلام، شبانگاه تا صبح گاه، نظاره گر مادر خویش، حضرت زهرا علیها السلام است که از شب تا صبح به عبادت خدا مشغول است و در حق همسایگان دعا می کند.[59]
مادر که جلوه گاه عشق به خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است و هر صبح گاه خود را با دعای عهد، آغاز می نماید و لقمه ای بدون نام خدا بر نمی دارد، گامی جز برای رضای خدا بلند نمی کند، ساعات شب و روز خود را با یاد خدا و امام زمانش درخدمت همسر و فرزندانش قرار می دهد، به طور مسلم جلوه گاه تعلیمات نوربخش اسلام می باشد و تأثیرات عمیق باطنی بر روی خانواده خود خواهد نهاد.
دعوتی که بر پایه مهر و محبت باشد، همواره پذیرفته می شود و مادر به دلیل جایگاه عاطفی که در خانواده دارد، همواره می تواند جلوه گاه جمال الهی و بهترین انتقال دهندة علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام باشد.
مادران می توانند با استفاده از شیوه های جدید تربیتی، ضمن تعالی خود، تربیت فرزندان را نیز دو چندان نمایند. جایگاه ارزشی مادران در اسلام چنان بالاست که فردی نزد پیامبر صل الله علیه و آله و سلم آمده و از ایشان پرسید: به چه کسی نیکی کنیم؟ پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمودند: به مادرت و مرتبة چهارم که مرد پرسید، پیامبر فرمودند به پدرت[60] تربیت فرزندان صالح دردامان مادران موجب مباهات و افتخار پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم در روز قیامت به زیادی امت خود خواهد بود[61] .
1 ـ 1 ـ 4. فرزندان، آینده سازان منتظر
والدین، محصول زندگی خود را در فرزندان خود جست وجو می نمایند و لذا برای رشد و تربیت آنها به اموری اقدام می کنند که به نظرشان ضروری می رسد. برخی اولیا، تنها به خوراک و پوشاک فرزندان خود اهمیت می دهند، ولی برای بعضی دیگر تعلیم و تربیت فرزندان شان نیز اهمیت دارد.
کسانی که برای تعلیم و تربیت فرزندان خود اهمیت قائل اند ممکن است از دو طریق مستقیم یا غیرمستقیم به تربیت فرزندان خود همت گمارند؛ البته آن چه دراوایل سنین کودکی مورد نظر است، بیشتر تعلیم غیرمستقیم می باشد.
فرزندان در سنین طفولیت و کودکی تحت تأثیر خانواده قرار دارند و از خانواده الگو می پذیرند. بنابراین، برخورد صحیح خانواده با یک دیگر و آموزش غیرمستقیم که فرزندان از راه الگوپذیری فرا می گیرند، تأثیر شگرفی در آینده آنان دارد.
در اهمیت و کیفیت تعلیم و تربیت همین بس که «برای دگرگون ساختن یک ملّت، هیچ راهی سریع تر و ساده تر از دگرگون ساختن نظام تعلیمی و تربیتی آن ملّت نیست».[62]
بنابراین، خانواده ها و نظام تعلیم و تربیت اسلامی در کیفیت آموزش باید نهایت دقت را به خرج دهند تا نسل آینده با اهداف نهایی اسلام تربیت شوند و نسلی سر گشته و بی هدف بار نیایند.
اساس اولیه تربیت در خانواده بنا نهاده می شود؛ چنآن چه پدر و مادر تمام توجه خود را برای تربیت صحیح فرزندان به کار گیرند، می توانند از تأثیرات منفی محیط به شدت کاسته و با ابراز محبت و پیوند عاطفی با فرزندان خود در شرایط بحرانی، یاری گر آنها باشند و با ایجاد تفریحات سالم برای آنها از روی آوردن فرزندان خود به فساد جلوگیری نمایند.
باید با انتقال معارف مهدوی[63] از راه حفظ حدیث، تلاوت روزانة قرآن برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، حفظ و تلاوت دعا برای سلامتی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اهمیت مسئله را برای کودکان گوشزد نماییم.
2 ـ 4. همسران، یاوران یار
ازدواج، از سنت های پسندیدة اسلام است که زن و مرد را در کنار هم قرار می دهد. خداوند، وجود زن را در کنار مرد، مایة آرامش قرار داده است: «و از نشانه های او این که از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا به وسیلة آنها آرام گیرید و میان تان دوستی و رحمت نهاد».[64]
طبیعت زن به دلیل ظرافت، متقاضی محیط آرام و امن است و طبع پرتوان مرد، تاب و تحمل محیط های سخت کاری را دارد. بر همین اساس پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم در ابتدای زندگی حضرت فاطمة زهرا علیها السلام و حضرت علی علیه السلام، کارهای داخل منزل را به حضرت فاطمه علیها السلام و کارهای بیرون را به حضرت علی علیه السلام واگذار نمود که موجب خرسندی حضرت فاطمه علیها السلام شد؛ چرا که از برخورد و معاشرت با مردان معاف شده بود.[65]
مردان به لحاظ قوت بدنی و شرایط خاص، مسئولیت جهاد و دفاع را بر عهده دارند، اما زنان به دلیل ظرافت طبع و توانایی کم بدنی از جهاد در میدان جنگ معاف شده اند، اما در مقابل، مسئولیت دیگری برای آنان به منزلة جهاد معین شده است و آن «خوب شوهرداری کردن»[66] می باشد.
چنآن چه زنی به وظایف اولیه خود خوب عمل نماید و در شرایط عادی از همسر خود اطاعت کند و در بیرون از منزل نیز با رعایت حجاب و عفاف در وظایف اجتماعی مشارکت نماید، همسر نیز می تواند به خوبی به وظایف اسلامی خود عمل نماید.
نقش دیگرِ زنان، در شرایط بحرانی، جنگ و دفاع است که مردان، وظیفة دفاع از دین و سرزمین خود را بر عهده دارند. در این زمان، زنان باید نقش خود را در پشت صحنه به خوبی ایفا نمایند. زنانی که خود را منتظران حضرت می دانند، باید در تمامی صحنه ها در کنار همسر خود باشند و ضمن یاری او، در تربیت فرزندان صالح و رشد و تعالی دینی همسر خود بکوشند و هم پای ایشان در یاری حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف کوشا باشند.
پایداری زنان در صحنه های پشت جبهه و در سنگر خانه داری و همسرداری، مایة پشت گرمی مردان است و بنیان خانواده را محکم می نماید، و به واسطة استحکام خانواده که جامعة کوچک به شمار می رود، اجتماع انسانی نیز مستحکم می گردد و امکان اجرای احکام اسلامی و عدالت منتظر (مورد انتظار) فراهم می آید.
5. زمینه سازی اجتماعی و نقش زنان
معرفت اجتماعی از مهم ترین اموری است که رغبت عمومی را تشکیل می دهد[67] و چنآن چه معرفت اجتماعی دربارة حضور امام در جامعه ایجاد نشده باشد؛ هم چنان که ائمه معصومین علیهم السلام در زمان خود دچار غربت گشته و مردم، آنها را تنها گذاشتند و یاری نکردند و این امر موجب غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف گردید، باز هم موجب تداوم غیبت خواهد شد.
معرفت اجتماعی مبنی بر این که ظهور انسان کامل ـ حضرت بقیة ا... الاعظم ( ارواحنا له الفداء) ـ موجب از بین رفتن بی عدالتی ها، ظلم و ستم ها و جای گزین شدن عدالت و امنیت و ... می گردد، باعث ایجاد هدف مشترک می گردد و انسجام جامعة مهدوی را در پی دارد.
پس از شکل گیری جامعة مهدوی با پشتوانة ایمان، باید در صدد تقویت روحیه جهادی در بین مردم بود، که از طریق آگاهی های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی شکل می گیرد. طرح زمینه سازی برای قیام امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف دارای دو جنبه است:
1. رشد ایمانی، جهادی و آگاهی سیاسی که جبهة مقابل، فاقد آن است؛
2. تشکیلات سیاسی، نظامی، اقتصادی برای رویارویی با دشمن؛ هر چند قدرت برابری با جبهة جهانی دشمن را نداشته باشد.[68] فعالیت های اقتصادی و نظامی برای آمادگی فیزیکی لازم است؛ هر چند نیروهای مسلمان از سلاح ایمان بهره می گیرند، ولی از آماده سازی امکانات مورد نیاز غفلت نمی ورزند؛ چرا که پیام آسمانی آنها فرموده است: «هر آن چه در توانایی دارید به کار بندید». مهیا کردن بستر لازم در ابعاد یاد شده از وظایف جامعة اسلامی است. [69]
بر خلاف کسانی که تصور می کنند باید فساد شدید جامعه را فرا گیرد تا زمینة ظهور فراهم آید؛ جامعة اسلامی بایستی با به کار بردن تمامی امکانات، سعی در آمادگی و رشد انسان ها برای فراهم آوردن بستر لازم برای ظهور کند.
زنان با توجه به مواهب طبیعی خود، باید در جهت سرشت خاص خود بکوشند و در راه تکامل بشر به نقش خود که بزرگ تر از نقش مردان است، اهمیت دهند و بی تفاوت از کنار آن نگذرند.[70] زنان به منزلة جزئی از اجتماع، باید علاوه بر نقش فردی، به نقش اجتماعی خود نیز توجه داشته باشند و خود را از اجتماع بر کنار ندانند؛ چرا که دین برای انسان، هویت جمعی قائل است و در این رابطه، یک سلسله وظایف جمعی را مطرح می نماید: «جز این نیست که مؤمنان کسانی اند که به خدا و پیامبرش گرویده اند و هنگامی که با او بر سر کاری اجتماع کرده اند، تا از وی کسب اجازه نکنند، نمی روند».[71]
در آیة شریفه، مؤمنین راستین را افرادی می داند که علاوه بر اعتقاد به خدا و رسول، در امور اجتماعی نیز شرکت دارند و بدون کسب اجازه از رهبر، از حضور در اجتماع خودداری نمی کنند.
این امر، نشان گر حضور دائمی مؤمنان در اجتماع است که بیان (الذین آمنوا ) همه مؤمنان اعم از مرد و زن را در برمی گیرد. البته در مواردی که زنان نقش اساسی داشته باشند، بر حضور زن تأکید می نماید؛ مثل زمان نزول قرآن که حرمت زن محفوظ نبود؛ بیش از حد انتظار بر مسئله زن تکیه نمود و بر نقش زنان در تثبیت ادیان الهی انگشت نهاد[72] .
در اجتماع عرب شایع بود که برای زنان در اجتماع، احترام چندانی قائل نبودند، ولی دین اسلام زنان را در امور اجتماعی مشارکت داد.
1 ـ 5. رابطة نقش های اجتماعی و وظایف زنان
حضور زنان در اجتماع، برای زمینه سازی ظهور، در صورتی مورد قبول امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است که مطابق با موازین اسلامی باشد.
مهم ترین وظیفة زنان در این زمینه، رعایت تقوا و گسترش عفاف و تقوا در جامعه است؛ چرا که حضور زن در اجتماع با عرضة اندام جنسیتی موجب فساد می گردد و امنیت روانی را از بین می برد.
حفظ حجاب و ارزش انسانی زن از مهم ترین عوامل موفقیت زن در اجتماع به مثابة انسان است که می تواند حضور او را در کنار مردان، یکسان قرار دهد و موفقیت او را در عرصه های مختلف تضمین نماید وگرنه زن هم چون کالایی بی ارزش در کنار سایر کالاها قرار خواهد گرفت.
یکی از نمونه های تدبیر اجتماعی زنان در قرآن، ملکة سبا می باشد که هنگام مشورت با فرماندهان خود وقتی که با نظر آنان مبنی بر توان زیاد بر جنگ مواجه شد، با تدبیری زیرکانه گفت: پادشاهان چون به شهری درآیند، آن را تباه و عزیزانش را خوار می گردانند. و در مقابل، با فرستادن هدیه ای به سلیمان و با تأمل در عملکرد او، به دین الهی گروید. [73]
حضور زن در عرصه های مختلف اجرایی، به جز در مواردی که اسلام به دلایل خاص برای حفظ جایگاه زن ممنوع کرده است، نه تنها اشکالی ندارد، بلکه واجب است.[74]
زنان با حضور خود در اجتماع می توانند، سایر افراد را راهنمایی نمایند. در مرحلة اول با گفتار، سخنرانی و مقالات علمی، افراد را با مقام و منزلت زن در فرهنگ مهدوی آشنا کنند و جامعة عظیم زنان را با رسالت بزرگ خود آشنا سازند.
در مرحلة بعد با امر به معروف، افراد را به انجام واجبات و کارهای نیکو دعوت نمایند و ارزش زن و رابطة معنوی با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را گوشزد کنند و با نهی از منکر از انجام اعمالی که قلب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را می آزارد، نهی نمایند.
«هر گاه عده ای کارهای نیکو را انجام دهند و بر آن مواظبت نمایند؛ عده ای ناخودآگاه الگو می گیرند و پیروی می کنند و در این آثار ظاهری، نوعی یاری امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نهفته است». [75]
عملکرد صحیح زنان نه تنها تأثیر مثبت بر سایرین دارد، حتی می تواند آنها را در زمرة یاران خاص و ویژه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار دهد. در روایات به این مهم اشاره شده است؛ مبنی بر این که تعدادی از زنان در میان یاران حضرت حضور دارند[76]؛ ضمن این که تعدادی نیز برای مداوای زخمی ها به یاری حضرت می شتابند. براساس روایتی از امام صادق علیه السلام برخی از زنان در هنگام ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف زنده می شوند و با حضرت رجعت خواهند کرد، که نام تعدادی از آنها در روایات بیان شده و نام برخی به میان نیامده است[77]. علاوه بر این زنانی پیش گام در این زمینه وجود دارندکه به دلیل صلاحیت و آمادگی های قبلی، همراه حضرت عیسی علیه السلام به زمین فرود می آیند، که تعداد آنها 400 نفر بیان گردیده است.[78]
زنان برای ایفای نقش مؤثر برای ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف باید با وظایف عمومی منتظران آشنا گردند و پس از آن، برای عملکرد بهتر، با نقش های عمومی و هم چنین ویژة زنان آشنایی بیشتر پیدا کنند.
علاوه بر این، زنان می توانند برای حضور در رکاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، ضمن رعایت تقوای الهی با خواندن دعای عهد در چهل صبح، خود را در زمرة یاران حضرت قرار دهند و در صورت وفات می توانند به دنیا رجعت نمایند و در رکاب حضرت قرار گیرند.[79]
2 ـ 5. نقش فرهنگی زنان
فرهنگ جامعه، روح و حقیقت نظام اجتماعی را شکل می دهد که شامل ارزش ها، شناخت و ایدئولوژی آن مکتب است[80] . سه عنصر اصلی فرهنگ عبارتند از: 1. اصول دین (توحید، نبوت و معاد)؛ 2. ارزش های ثابت؛ 3. شیوه های رفتاری برخواسته از ارزش ها.[81]
پایه و اساس امور فرهنگی را تعلیم و تربیت تشکیل داده و اجتماع نیز بر همین اساس استوار می گردد.
سایر امور سیاسی، نظامی، اقتصادی نیز تحت تأثیر امور فرهنگی قرار دارند[82] .
پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم پس از بعثت، برای تبلیغ دین اسلام به کار فرهنگی گسترده پرداختند که با پایه گذاری اصول دین آغاز شد.
پس از حضرت علی علیه السلام اولین کسی که به پیامبر، ایمان آورد، همسرش، حضرت خدیجه بود که با همه وجود به حمایت از ایشان پرداخت و در مقابل عقاید تمامی مشرکان ایستادگی نمود.
یکی از عوامل مهم موفقیت اسلام، فرهنگ انتظار است که از قیام امام حسین علیه السلام نشأت گرفته است و می توان گفت: «فرهنگ عاشورا، زمینه ساز فرهنگ انتظار است».[83]
تداوم خط فکری شیعه پس از رحلت پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم و اجرای آن توسط حضرت علی علیه السلام با قیام عاشورا و خون امام حسین علیه السلام آبیاری گردید و با فرهنگ انتظار تا عصر حاضر تداوم یافته و همواره با آزمایش انسان ها به گونه های مختلف همراه بوده است.
نقش زنان در پیش برد احکام اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. در شرایط بحرانی که دست مردان بسته می شد، زنانی هم چون حضرت زهرا علیها السلام و حضرت زینب علیها السلام با تبلیغات خود به حمایت از امام خود و آگاه سازی مردم می پرداختند.
زنان همواره در دفاع از اسلام و ارزش های اسلامی مشارکت داشته اند و در پیروزی انقلاب اسلامی نیز سهم قابل ملاحظه ای ایفا نمودند. امام خمینی قدس سره در این باره فرموده اند: «... در مملکت ما این طور شد که بانوان هم دوش، بلکه جلوتر از مردها از خانه ها بیرون آمدند و در این راه اسلامی زحمت کشیدند و رنج دیدند ...».[84]
1 ـ 2 ـ 5. تهاجم فرهنگی
یکی از راه های مؤثر دشمنان برای سلطه بر کشورهای اسلامی، تسلط فرهنگی است که دشمن از تمامی ابزارهای خود برای تخلیة فکری و فرهنگی جامعه، خصوصاً جوانان بهره می جوید.
از مهم ترین عوامل تهاجم فرهنگی غرب، تغییر شناخت ها و باورها، دگرگونی ارزش ها و گرایش هاست که در پی آن، رفتارها و کردارها نیز تغییر خواهد کرد.[85] این در حالی است که غرب، خود گرفتار بحران فرهنگی است و به جای حق، انسان را جانشین ساخته و قانون را جای گزین دین نموده و به جای ارزش های الهی، اصالت سود و ترّقی مذهب را به اخلاق و هدونیسم (لذت جویی و لذت گرایی) تبدیل نموده است.[86]
یکی از اهداف دشمن، مبارزه با فرهنگ انتظار می باشد؛ چرا که به تأثیر آن بر افکار، عقاید و رفتار مردم پی برده است.
هم اکنون دشمن با حربه های مختلف درصدد مبارزه با اسلام برآمده و به علت تأثیر شگرف اعتقاد مهدوی، به مبارزة اساسی با این تفکر در سطح جهانی پرداخته و تا کنون بیش از پانصد اثر اعم از: فیلم، نمایش نامه، آهنگ و داستان[87] برای تحریف پیش گویی های نوستر آداموس در ارائه چهرة وحشتناک از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و جنگ افروزی ایشان ارائه شده است؛ در حالی که روایات اسلام، بیان گر ایجاد وحدت کلمه در سایة ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد.
امام علیه السلام در تأویل آیه (و قاتلوهم حتی لا تکون فتنة و یکون الدین کلّه لله )[88] می فرماید: امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مبارزه می کند، تا وقتی که اختلاف از بین ملل و ادیان برداشته شود و تمامی دین، یک کلمه گردد.[89]
هم اکنون تأثیرات تهاجم فرهنگی دشمن در جوامع اسلامی مشهود است و دشمن از راه های گوناگون به خصوص رسانه های ارتباطی از قبیل: ماهواره، اینترنت، فیلم ها و نوارهای مبتذل و ... درصدد تخریب فرهنگ اسلامی برآمده و بیشترین اهداف دشمن بر روی زنان و جوانان متمرکز شده است؛ چرا که دشمن به خوبی دریافته که بهترین راه برای دست یابی به اهداف شوم خود، تخریب زیرساخت ها و بنیان های زیرین جامعه است که شامل جوانان و زنان جامعه می باشد. تأثیر تهاجم فرهنگی در این روایت رسول اعظم صل الله علیه و آله و سلم مشاهده می شود که ضمن هشدار به امت خود در آخرالزمان می فرماید: «حال شما چگونه خواهد بود، زمانی که زنان شما فاسد شوند و جوانان شما به فسق و جور گرایند و شما امر به معروف و نهی از منکر ننمایید. به پیامبر صل الله علیه و آله و سلم گفته شد: ای رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم آیا چنین خواهد شد؟ فرمود: آری و بدتر از این خواهد شد! حال شما چگونه خواهد بود، زمانی که شما معروف را منکر، و منکر را معروف پندارید؟»[90]
از این قبیل احادیث در مورد زمان قبل از ظهور وارد شده که بیان گر عملکرد نادرست برخی از مردم است و این مهم، وظیفة سایرین را برای راهنمایی امت گوشزد می نماید.
2 ـ 2 ـ 5. وظیفة بانوان در مقابل تهاجم فرهنگی
فعالیت های گستردة دشمن برای ایجاد فساد در جامعة اسلامی و از بین بردن فرهنگ انتظار، وظیفة خطیر عمومی را در حوزه های علمیه و مراکز آموزشی ـ پژوهشی گوشزد می نماید.
پژوهش های علمی ـ تحقیقی در این زمینه باعث روشن گری در سطوح مختلف علمی از جمله آموزش و پرورش و آموزش عالی می گردد و در نتیجه، موجب آگاهی قشر عظیمی از مردم خواهد شد. برای آگاهی در سطح عموم نیز می توان از رسانه های جمعی به خصوص صدا و سیما با اجرای برنامه های مختلف اجرایی، فیلم، داستان و ... بهره جست و سطح آگاهی عمومی، خصوصاً زنان را نسبت به مسئله انتظار، مهدویت و ... بالا برد.
گسترش معارف ناب محمدی بین زنان، می تواند جامعه را تحت تأثیر قرار دهد؛ زیرا نه تنها زنان، نصف جامعه را تشکیل می دهند، بلکه بر نصف دیگر جامعه تأثیرگذار هستند و از طریق عقل دینی و عاطفی می توانند تحولات اساسی در افکار فرهنگی جامعه ایجاد نمایند و با گرایشات دینی ـ مذهبی، جوانان را جذب مبانی جذاب دینی و فرهنگ انتظار مهدوی نمایند.
حضور زنان در مجامع علمی، به خصوص علوم اسلامی، در حوزه و دانشگاه برای پرورش اعتقادات اسلامی در جامعه، به خصوص در زمان حاضر که بیش از نصف جمعیت دانشگاه ها را دختران تشکیل می دهند، نقش اساسی دارد.
اعتقاد مذهبی، باور و شناخت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از مبانی فرهنگی است که زیربنای ارتقای فرهنگی را تشکیل می دهد و موجب ثبات عقیده افراد به مهدویت و سازندگی افراد می شود تا آن جا که یارانی خاص را شکل می دهد.
در روایات، یاران امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف این چنین معرفی شده اند: آنها در آسمان، شناخته شده اند و در زمین (تا آمدن حضرت) ناشناخته می مانند. [91]
هم چنین ایشان دارای شخصیتی بی نظیر و پیش گام در کارهای خیرند.[92]
نقش اساسی زنان در ترویج فرهنگ مهدوی را می توان در دو بعد کلی جست وجو نمود:
ابتدا تبلیغات صحیح دربارة فرهنگ مهدوی و جلوگیری از ترویج افکار و عقاید نادرست که تحت عنوان اسلام منتشر می گردد. چه بسا در این میان عده ای به نام ملاقات با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و تحت تأثیر قراردادن بانوان، آنها را منحرف سازند و در پناه آن به گمراه و فاسد نمودن عده ای اقدام نمایند.
بهترین راه برای جلوگیری از این گونه مفاسد، ترویج معارف ناب محمدی است که برای تحقق آن باید از طریق شناخت و معرفت حقیقی امام، همراه با انتظار صحیح و سازنده بهره جست.
برای گسترش فرهنگ اسلامی می توان به مجالس دسته چمعی یا اردوهای زیارتی فرهنگی اقدام نمود؛ زیرا در چنین مجالس و اردوهایی که به نام ائمه معصومین علیهم السلام برپا می شود، پذیرش دینی مردم بیشتر گشته و با رفتن به مشاهد مشرفه و ارتباط مستقیم با چنین اماکنی، امکان ارتباط معنوی بیشتر می شود.
برگزاری مجالس مذهبی، به خصوص مرتبط با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هم چون دعای ندبه، دعای عهد، زیارت آل یس و تفسیر آیات قرآن کریم، خصوصاً آیاتی که مرتبط با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد مردم را با فرهنگ قرآنی ـ مهدوی، بیشتر آشنا می سازد.
راه دیگر انتقال معارف مهدوی به نسل جدید، بالابردن فرهنگ کتاب خوانی است که با عرضة محصولات فرهنگی (اسلامی ـ مهدوی) می توان آنها را به فرهنگ مهدوی علاقه مند نمود.
بعد دیگر فرهنگی که گاه کمتر مورد توجه قرار می گیرد، ابعاد تأثیرگذار در تفکر و عملکرد اسلامی است. یکی از دلایل دور شدن از فرهنگ اسلامی، شرایط محیطی می باشد که با ایجاد تحول در آن، ابعاد بسیاری از مشکلات فرهنگی حل خواهد شد. برای مثال، کیفیت معماری در فرهنگ اسلامی است که در زمان های گذشته خانواده های متشرع با ساختمان های بیرونی ـ اندرونی مانع اختلاط زنان و مردان نامحرم می شدند، ولی هم اکنون با تهاجم فرهنگی غرب، ساختمان ها به شکل اُپن (باز) در آمده است.
انتقال این گونه فرهنگ ها از هم اکنون می تواند زمینه ساز ظهور باشد و زنان به دلیل طبع ظریف و هنرمند خود می توانند با معماری جدید اسلامی و تنوع بخشی به کیفیت خانه سازی و تزئینات داخلی آن، تحولات اساسی در فرهنگ متأثر از فرهنگ غرب ایجاد نمایند.
مسئله دیگر، تغییر پوشش سنتی قدیم به پوشش نامتناسب تنگ و بدن نما است که در روایات آخرالزمان نیز مورد نکوهش قرار گرفته است[93] و برای تغییر آن به پوشش متناسب اسلامی می توان با ارائه پوشش های زیبا و متنوع جدید اسلامی، جای گزین های مناسبی برای پوشش های نیمه عریان و نامناسب به ارمغان آمده از غرب قرار داد.
3 ـ 5. نقش سیاسی زنان
سیاست جامعة اسلامی بر اساس مصالح دنیوی و اخروی است و امام و حاکم اسلامی برای تحقق این مهم اقدام می نمایند. از صدر اسلام تا کنون تنها در دورة پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم و 5 سال از امامت امیرالمؤمنین علیه السلام و اندکی از دوران امام حسین علیه السلام، حکومت در دست امامان معصوم علیهم السلام بوده و این امر موجب شده است تا امامان معصوم علیهم السلام نتوانند احکام و موازین اسلامی را به طور کامل به اجرا در آورند.
هر چند امر رسالت به عهدة مردان نهاده شده است، اما مسئولیت درون جامعة اسلامی بر عهدة همة زنان و مردان بوده و این از ابتدای اسلام در جامعة اسلام مشهود است.
حمایت از دین وظیفه ای عمومی است که در تمامی ادیان الهی مشهود است و نقش زنان در کنار انبیای الهی از جمله مسائلی است که در قرآن بدان اشاره شده است و برای نمونه، آسیه همسر فرعون و حضرت مریم علیها السلام را مثال می زند.[94]
در جای دیگر آیات قرآن، سه زن نمونه را که در پرورش حضرت موسی علیه السلام دخیل بوده اند، نام برده است که عبارتند از: مادر و خواهر موسی علیه السلام که در شرایط سخت بحرانی، موسی علیه السلام را به دستور الهی به آب انداختند و با زیرکی دایه گی او را پذیرفتند و آسیه، همسر فرعون ـ در شرایط بحرانی که فرعون هر فرزند پسر را سر می برید ـ با شجاعت از فرعون خواست تا او را نکشد و به فرزندی بگیرند. این سه زن در شرایط سخت بحرانی به مبارزة سیاسی با فرعون پرداختند.[95]
در مقابل، زنانی نیز به مقابله با پیامبران برخواستند و نه تنها با ایشان همکاری نکردند، بلکه خیانت ورزیدند.[96]
حضور زنان در صحنة سیاست هم چنان ادامه می یابد و در زمان اسلام نیز حضرت زهرا علیها السلام در حمایت سیاسی از امیرالمؤمنین علی علیه السلام، شبانگاهان با همسر و فرزندانش به درِ خانة مهاجرین و انصار می رفت و از آنان کمک و یاری می طلبید.[97]
حضرت زینب علیها السلام نیز در حمایت از امام حسین علیه السلام سه کار مهم را به عهده گرفت[98]:
1. حمایت از رهبر خود، امام حسین علیه السلام و پس از شهادت ایشان، امام سجاد علیه السلام؛
2. محافظت از یتیمان و سرپرستی از ایشان؛
3. پیام رسانی امام و شهیدان در کوفه و شام با بیانات کوبنده و پرمحتوا.
اسلام، زنانی در دامن خود پرورید که نه تنها صحنة سیاسی را ترک نکردند، بلکه همواره به حمایت از اسلام برخواستند و در مقابل دستگاه ستم گر ایستادگی نمودند.
در دوران معاصرکه حکومت های ستم گر غربی برای سلطه بر کشورهای اسلامی، شعار جدایی دین از سیاست سر داده اند، نه تنها مردان، بلکه زنان مسلمان در ایران نشان دادند که مرد و زن مسلمان، نقش بسزایی در حکومت های اسلامی دارند.
امام خمینی قدس سره در بیانات خود به مردان و زنان برای دخالت در امور سیاسی چنین فرمودند: «باید همة زن ها و مردها درمسائل اجتماعی، در مسائل سیاسی وارد باشند و ناظر باشند؛ هم به مجلس ناظر باشند، هم به کارهای دولت ناظر باشند؛ اظهار نظر بکنند.
سیاست اسلامی که بر اساس مصالح دنیوی و اخروی نباشد، در مقابل سیاست دنیای کنونی غرب قرار دارد؛ زیرا سیاست آنها سیاستی شیطانی است که برای رسیدن به اهداف سیاسی از هیچ دروغی و نیرنگی دریغ نمی ورزد و برای رسیدن به هدف از هر وسیله ای بهره می جویند.[99]
دنیای غرب با تمام تناقضاتی که دارد، یک جبهه سیاسی وسیع علیه اسلام به کار بسته و از تمام وسایل و امکانات خود در این راه بهره جسته است. در مقابل این همه امکانات، دنیای اسلام باید با نیروی ایمانی، جهادی و آگاهی سیاسی از دشمن پیشی گیرد و یکی از وظایف دنیای اسلام در این زمینه، آماده سازی برای انقلاب امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد.
حضور زنان در صحنة سیاسی با پرهیزکاری، زمینه ساز حکومت جهانی امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد. از جمله حضور آنان در صحنه های انقلاب اسلامی که خود، زمینه ساز حکومت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده است و مکمل قیام امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد. حضور زنان در صحنه های مختلف، هم چون: تظاهرات علیه استکبار، حضور در انتخابات، تأیید رهبری و مسئولین، امر به معروف و نهی از منکر، آمادگی های دفاعی و ... از مصادیق حضور آنها در صحنة سیاست به شمار می رود.
حضور زنان در مسندهای سیاسی که مخالف با شئون اسلامی نباشد و برای پیش برد اهداف اسلامی باشد، با اجرای سیاست های دینی و قرار دادن زن در جایگاه انسانی خود می تواند زمینه ساز ظهور شود.
حضور زنان، در میان یاوران،[100] بیان گر توان فکری، سیاسی، علمی و عملی ایشان می باشد. زمینه سازی ظهور باید مبتنی بر طرح های دراز مدت، همراه با ایجاد آمادگی در مردم جهان باشد.
4 ـ 5. عدالت اقتصادی
قرآن کریم می فرماید: و پیمانه و ترازوها را بر پایة قسط قرار دهید. [101]
هدف اقتصادی اسلام، تربیت و هدایت مردم به سعادت ابدی است که بر اساس عدالت اقتصادی، استقلال سیاسی و اقتصادی به دست می آید؛[102] بر خلاف اقتصاد جوامع غربی که بر اساس رفاه و سود بیشتر است[103] و حتی در نظام سرمایه داری برای سود بیشتر به استثمار کارگران و کارمندان می پردازند.[104]
استعمار برای تسلط بر جهان در پی دست یازی به منابع ثروت جهان می باشد؛ لذا با برنامه ریزی سیاسی و فرهنگی، راه تفکر را بر ملت ها می بندد و بر منابع ثروت آنها سیطره می یابد و حتی در میان کشورهای خود نیز از طریق نظام سیاسی، اصالت فکر را از مردم می گیرد و از پرورش افکار برای پرداختن به نیروهای دورن خود و جامعه جلوگیری می نماید.[105]
اقتصاد کلان کشورهای توسعه یافته، بر اساس نظام سرمایه داری است و نمی توان از آن به مثابه معیار و ملاک در اقتصاد اسلامی بهره جست؛ زیرا معیار اقتصاد اسلامی بر اساس عدالت و در صورت امکان، خواهان اقتصادی با عدالت «درون زا» می باشد، که در صورت عدم تحقق آن، به عدالت «برون زا» متمایل خواهد شد.[106]
چنآن چه در اقتصاد به شاخص عدالت توجه کافی شود و بدان به صورت صحیح عمل گردد، موجب از بین رفتن بسیاری از معضلات اجتماعی خواهد گردید. پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم فقر را در برخی موارد موجب کفر بیان کرده اند: «نزدیک است فقر به کفر بیانجامد. [107]».
1 ـ 4 ـ 5. نقش اقتصادی زنان
برای فراهم آوردن بستر ظهور، باید زمینه های عدالت اقتصادی در جامعه فراهم گردد و از طرفی، شعور اجتماعی و اقتصادی مردم بالا رود؛ به گونه ای که خود در پی اقتصاد عادلانه باشند و ثروت مندان، حقوق اقتصادی زیردستان را مراعات نمایند و در پرداخت خمس و زکات و سایر حقوق کوتاهی نکنند. زنان و مردان باید به حقوق اقتصادی که اسلام به آنها عطا نموده است، آشنایی داشته باشند و به گونه ای صحیح از آن بهره مند شوند. خداوند متعال در مورد استقلال اقتصادی مرد و زن می فرماید: برای مردان از آن چه کسب کرده اند بهره ای است و برای زنان [نیز] از آن چه کسب کرده اند، بهره ای است. [108]
اسلام در چهارده سدة گذشته به زنان نیز، هم چون مردان، استقلال اقتصادی عطا نمود؛ در حالی اروپا (انگلستان) در یک سده پیش به زنان عطا نموده بود؛ هر چند این استقلال اقتصادی، مرهون کارخانه داران برای سود بیشتر و مزد کمتر بود؛ با این شعار که زنان خود مالک پولی می شوند که خود به دست می آوردند.[109]
اسلام، ضمن حفظ عدالت اقتصادی برای مرد و زن، خرجی زن را به عهدة مرد نهاده است تا زن، طراوت و شادابی خود را حفظ کند.
زنان پیش از اسلام نیز دارای فعالیت اقتصادی بودند و اسلام نیز این سیره را نفی و نهی نکرد، بلکه با سکوت خود آن را تأیید نمود. نمونة آن، فعالیت حضرت خدیجه علیها السلام است که دارای فعالیت وسیع اقتصادی بود و از تجّار بزرگ مکه به شمار می رفت. این بانوی بزرگوار پس از ازدواج با رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم تمامی اموال خود را برای پیش برد اهداف اسلام خرج نمود تا جایی که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بر این مطلب مباهات می ورزید.[110]
در عصر حاضر نیز زنان مسلمان در عرصه های مختلف مشغول به فعالیت هستند و چرخة خودکفایی کشور را به گردش در می آورند. البته حضور زنان در عرصه تجارت و بازار باید با حفظ شئونات اسلامی باشد و مفاسد اخلاقی و اجتماعی و ... را در پی نداشته باشد و زن به منزلة یک انسان در عرصة فعالیت های اقتصادی وارد شود.
زن در اقتصاد غرب، بیشتر جنبه ابزاری دارد و از اندام (جنسیت) او به مثابه یک شیء جذاب برای تبلیغات ـ اجناس و ابتذال در سینما ـ استفاده می گردد؛ لذا زن از ارزش انسانی ساقط شده است.
استفاده های ابزاری غرب از وجود زن، دو هشدار اساسی برای جامعة منتظران است؛ اول، این که حضور زن در اقتصاد و بازار کار، نباید او را از شئون انسانیت ساقط نماید و او را هم چون کالایی بی ارزش در معرض دید همگان برای فروش بیشتر قرار دهد؛ چنان که متأسفانه انتقال این فرهنگ می تواند تأثیرات منفی در ابعاد مختلف جامعه داشته باشد و مفاسد اخلاقی و بی بند و باری را در جامعه ترویج نماید.
دوم، ترویج فرهنگ مصرف گرایی از سوی سوداگریان غربی، بیشتر متوجه زنان گردیده است و هر روز با القای مدهای مختلف و محصولات جدید درصدد پرکردن جیب های خود و مشغول ساختن سایر جوامع به امور مادی و خالی کردن جیب سایر کشورها می باشند. شاید روایتی که در رابطه با مشارکت زنان در امور تجاری با مردان در آخرالزمان آمده است، مبتنی بر همین اساس باشد:[111] هنگامی که زن ها برای طمع دنیا در داد و ستد همسران شان شرکت کنند.[112]
نقش اساسی ای که زنان می توانند برای زمینه سازی ظهور در زمینة اقتصادی ایفا کنند؛ توجه به خودکفایی اقتصادی برای رهایی یافتن از بند استعماری جهان خواران است تا در سایة استقلال اقتصادی در کشور، زمینه های رفاه اقتصادی و معیشتی دوران ظهور فراهم آید و کشور نیز در زمینه های اقتصادی و نظامی، وابسته به دولت های استکباری نباشد.
وقتی که شعور اجتماعی بدان جا برسد که مال را برای آسایش بخواهد؛ نه این که هدف نهایی خود را ثروت اندوزی بداند، این آمادگی فراهم خواهد شد تا همة انسان ها به طور عادلانه از ثروت بهره مند گردند. با اجرای احکام اسلامی، این هدف نیز تأمین خواهد شد؛ هم چنان که در زمان امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف این هدف تحقق خواهد یافت.
یکی از عوامل وابستگی اقتصادی کشورهای عقب نگه داشته شده، مصرف بی رویة خانواده ها در پی تبلیغات گسترده رسانه های غربی است؛ حال آن که توجه کلان کشور به استقلال اقتصادی و ارائه الگوی صحیح مصرف به خانوارها از راه های مختلف به خصوص رسانه ها می تواند عدالت اقتصادی را نهادینه سازد. هر چند دین اسلام هزینة خانواده را بر عهده مردان قرار داده است، ولی کیفیت خرج معمولاً با محوریت زن می چرخد، که توجه زنان به الگوی صحیح مصرف و آموزش آن به فرزندان، تأثیر بسزایی در اقتصاد صحیح دارد. توجه به اصول اقتصادی اسلام از قبیل: خمس و زکات و ... مرتبط با اقتصاد خانواده است که توجه به آن و جذب مازاد درآمد خانواده های ثروت مند و هزینه نمودن آن برای قسمت های ضعیف و ناتوان جامعه، امکان ارتقای اقتصادی را در اجتماع نوید می دهد.
هر چند این امور، بیشتر متوجه مردان می باشد، ولی توجه زنان به این امور و هشدار آنان برای بهبود وضعیت معیشتی تمام جامعه مؤثر است و می تواند عامل مهمی در فقرزدایی و پیشرفت اقتصادی کشور باشد.
چنآن چه زنان جامعه بر این مهم اقدام نمایند، امید می رود که بستر مناسب اقتصادی برای ظهور فراهم آید؛ چرا که با از بین رفتن فقر و بی عدالتی، مردم نیز خود را بیشتر مهیای ظهور می سازند.
جمع بندی
شناخت و معرفت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به منزلة مهم ترین وظیفة هر مسلمان مطرح است؛ چرا که دنیا و آخرت او را تحت الشعاع قرار می دهد. عدم شناخت صحیح امام در دنیا باعث گمراهی و مردن به مرگ جاهلیت می شود.
اما در دوران حاضر و علم به غیبت ایشان، وظیفه پیروان را باید در آشنایی با وظایف و احکام خود جست وجو نمود؛ چرا که با عدم حضور امام، دست یابی به بسیاری از حقایق، دشوار خواهد بود. یکی از وظایف مهم افراد در این دوران، علم به وجود امام و وظیفة انتظار صحیح و راستین است؛ چرا که برداشت انحرافی از مقولة انتظار، خود موجب گمراهی می گردد و عوارض ناگواری در پی خواهد داشت. شناخت کیفیت انتظار راستین، شناخت و انجام تکالیف صحیح منتظرین واقعی را در پی دارد، که افراد با شناخت وظایف فردی و اجتماعی باید در صدد زمینه سازی برای ظهور حضرت برآیند.
نوید روایات، مبنی بر این که زمینه سازان ظهور، اهل شرق و ایران می باشند، وظیفة مردان و زنان ایرانی را دو چندان می نماید.
زمینه سازی ظهور و آمادگی برای همراهی آن حضرت، اختصاص به جنسیت ویژه ای ندارد و هر مسلمانی به عنوان دوست دار خدا و اهل بیت علیهم السلام باید این آمادگی را داشته باشد؛ هر چند تفاوت های زن و مرد، موجب اختصاص یک سری ویژگی ها برای آنان می شود و فعالیت بیشتر هر کدام را در عرصة خاص سبب می شود.
یکی از مهم ترین وظیفه رهایی زنان در جنبة فردی و بعد خانوادگی است؛ چرا که خودسازی و آمادگی فردی و انتقال آن به خانواده، زیربنای آماده سازی سایرین می باشد.
زنان باید در زمینه سازی در ابعاد مختلف ایفای نقش نمایند و به عنوان مربیانی که تربیت نسل منتظر را به عهده دارند از انجام این مهم غفلت نورزند؛ چرا که عدم توجه به نسل منتظر، با در نظر گرفتن توطئه های استکبار برای انحراف کودکان و نوجوانان، خطر عظیمی است که نسل آینده را در معرض خطر قرار می دهد. همکاری و هم یاری همسران برای تربیت نسل آینده و آماده سازی خود در ابعاد مختلف دینی، فرهنگی و ... برای حضور در رکاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف برای یاری آن حضرت، وظیفة هر مسلمانی است که خویشتن را مهیای ظهور می داند.
نقش زنان در ابعاد اجتماعی، از زمینه های فردی آنان نشأت می گیرد. زنان پس از انجام وظایف فردی می توانند در حوزه های مختلف اجتماعی نیز ایفای نقش نمایند؛ هم چنان که فعالیت زنان از صدر اسلام در حوزه های اجتماعی و حمایت آنان از امام خود مشهود بوده و یاری نمودن زنان و حمایت آنان از پیامبر و ائمه علیهم السلام در تمامی صحنه ها قابل مشاهده است.
الگوسازی زنان صدر اسلام، نمونه بارزی برای زنان عصر غیبت است و هوشیاری و حضور در صحنة زنان را می طلبد.
حضور در صحنه های اجتماعی اعم از فرهنگی، سیاسی و اقتصادی از این جمله است که باید توأم با رعایت تقوا و عفاف باشد و زن را از حیطة انسانیت خارج نسازد.
حضور زنان در عرصة فرهنگی برای مبارزة آنان با تهاجم فرهنگی غرب، نیازمند گسترش علوم اسلامی در میان زنان است که از طریق وسایل ارتباط جمعی به راحتی امکان پذیر است. در عرصة سیاسی، حضور زنان در مجامع سیاسی و حمایت از امام و رهبری از عمده ترین وظایف ایشان به شمار می رود و در زمینة اقتصادی، پیش گیری از اسراف و قناعت در زندگی با الگوی مصرف صحیح، موجب زمینه سازی عدالت اقتصادی می گردد که مطلوب جامعه مهدوی است.
چنآن چه زنان در تمامی صحنه های اجتماعی، نقش خود را به خوبی ایفا نمایند، بنیان های اجتماعی تقویت می گردد و توطئه های استکبار برای سلطه بر جهان اسلام خنثی می شود و زمینه های ظهور فراهم می گردد.
پیشنهادها
اینک پیشنهاد و راهکارهایی جهت ترویج فرهنگ مهدوی در جامعه ارائه می شود:
1. اطلاع رسانی وسیع و گسترده در معرفت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و آگاه سازی افراد، به خصوص زنان از طریق وسایل ارتباط جمعی، هم چون سایت مخصوص زنان و انتظار برای بررسی بیشتر نقش زنان در زمینه سازی و گسترش آن از طریق رادیو، تلویزیون، پیام های کوتاه و ... .
2. فرهنگ سازی انتظار؛ به گونه ای که جامعه، نشانه ای از انتظار فرج داشته باشد. از قبیل تابلوهای تبلیغاتی و ... به خصوص پیام های دینی از طریق صدا و سیما به صورت مداوم، به گونه ای که انتظار برای مردم امری مأنوس گردد و به جای تشویق زنان به اسراف و تجمل گرایی، متمایل به قناعت و فرهنگ اسلامی گردند.
3. مراکز علمی، حوزه های علمیه، آموزش و پرورش هر کدام در سطح خود به انتشار آموزه های فرهنگ مهدویت بپردازند، تا مردم به طور مستمر در طول سال، ماه و هفته و ایام و اعیاد اسلامی با پیام های جدید قرآنی، اسلامی و مهدوی روبه رو شوند. در این زمینه ، اطلاع رسانی در خانواده ها با محوریت زن را فراموش نکنند؛ چرا که می توانند نقش اساسی داشته باشند.
4. توجه دادن به غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و عوارض آن؛ بر خلاف تبلیغات رسانه های غربی که ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را همراه با قتل و غارت نشان می دهند، حقایق غیبت و عوارض آن برای مردم بیان شود و به جای آن، رفاه و امنیت مهدوی، خصوصاً امنیت و آرامش روانی زنان مطرح شود تا رغبت افراد به انتظار و زمینه سازی بیشتر گردد.
[1]. علی اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا، ذیل واژة مورد نظر.
[2]. خلیل بن احمد فراهیدی، العین، ذیل واژه مورد نظر؛ محمدبن مکرم ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه مورد نظر.
[3]. علی اکبر دهخدا، پیشین، ذیل مورد نظر.
[4]. خدامراد سلیمیان، فرهنگنامة مهدویت (بنیاد فرهنگی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، 1383)، چ اول، ، ص267.
[5]. علی اکبر دهخدا، پیشین، ذیل واژة مورد نظر.
[6]. محمد معین، فرهنگ فارسی، (تهران: انتشارات امیرکبیر، 1379) 6جلدی، ذیل واژه مورد نظر.
[7]. جولیوس گولد، دیلیام کولب، فرهنگ علوم اجتماعی، (تهران: مازیار، 1376) چاپ گلشن، اول، ص29.
[8]. محمد معین، پیشین، ذیل واژه مورد نظر.
[9]. گولد و کولب، پیشین، ص 630 ـ 631.
[10]. معین، پیشین، ذیل واژه مورد نظر.
[11]. گولد و کولب، پیشین، ص630 ـ 631.
[12]. معین، پیشین، ذیل واژه مورد نظر.
[13]. گولد و کولب، پیشین، ص 529.
[14]. افضل اعمال امتی انتظار فرج الله عزوجل، معین، پیشین، ذیل واژه مورد نظر.
[15]. افضل العبادة انتظار الفرج،گولد و کولب، پیشین، ص29.
[16]. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، 10 جلدی، نشر و چاپ مکتب العلوم الاسلامی، چ سوم، 1372، ج1، ص 285. (به نقل از بحارالأنوار، ج52، ص122).
[17]. همان (به نقل از بحار، ج52، ص125).
[18]. برگرفته از صحیفه نور، ج21، ص14-13.
[19]. سلیمیان، پیشین، ص60.
[20]. صحیفة نور، ج7، ص255.
[21]. سلیمیان، پیشین، ص 65ـ 52.
[22]. مرتضی مطهری، قیام و انقلاب مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریفة، انتشارات صدرا، چ12، 1371، ص 61.
[23]. ابراهیم شفیعی سروستانی، نقش انتظار در پویایی جامعه، ماهنامه موعود، پیش شماره2.
[24]. ابراهیم شفیعی سروستانی، معرفت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و تکلیف منتظران، ص 176ـ 180، با تلخیص.
[25]. قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : یخرج اناس من المشرق فیوطئون للمهدی یعنی سلطانه.
[26]. محمدی ری شهری، پیشین، ج1، ص 284، (به نقل از بحار، ج52، ص 122).
[27]. (ان اکرمکم عندالله اتقیکم ).
[28]. (مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً فَلَا یُجْزَی إِلَّا مِثْلَهَا وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَی وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ ).
[29]. صحیفه نور، ج7، ص339.
[30]. همان، اقتباس، ص53 ـ 52.
[31]. علی بن عیسی، اربلی، کشف الغمه، ج2، تبریز، 1381ق، ص 477.
[32]. محمد جواد طبسی، زنان در حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، ، ص14.
[33]. سیدضیاء مرتضوی، امام خمینی و الگوهای دین شناختی در مسایل زنان، نشر و چاپ دفتر تبلیغات اسلامی، چ اول، 1378، ص 156 (به نقل از صحیفه نور، ج6، ص185).
[34]. رجال مؤمنون عرفوا الله حق معرفته و هم انصار المهدی فی آخر الزمان؛ محمدبن علی شیخ صدوق، کمال الدین، ج2، ص423ـ 417؛ محمدبن جریر طبری، دلایل الامامه؛ ص 267ـ 263؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص214ـ 208؛ محمدبن حسن فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ج1، ص 252 و علی بن عبدالکریم نیلی نجفی، منتخب الانوار المضیئه، ص 60ـ 53.
[35]. شیخ صدوق، همان، ج2، ص 430ـ 424؛ طبری، همان، ص 269ـ 268؛ شیخ طوسی، همان، ص 240ـ 238؛ فتال نیشابوری، همان، ج2، ص260ـ 256؛ نیلی نجفی، همان، ص 64ـ 60.
[36]. پایگاه اطلاع رسانی معارف، ص 252. maaref.site.com
[37]. نجم الدین طبسی، چشم اندازی به حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 159 به نقل از فردوس الاخیار، ج3، ص449.
[38]. عن ابی بصیر عن ابی عبدالله علیه السلام، إنه قال ذات یوم ألا اخبرکم بما لا یقبل الله عزوجل من العباد عملاً الا به فقلت: بلی، فقال: شهادة ان لا له الا الله، ان محمداً عبده و رسوله و الاقرار بما امر الله و الولایة لنا و البرائه من اعدائنا یعنی ائمه [الائمه] و التسلیم لهم و الورع و الاجتهاد و الطمأنینه و الانتظار للقائم»، محمدباقر مجلسی، بحارالأنوار، ج52، ص140، ح5.
[39]. صادق سهرابی، «با انتظار در خیمه اش در آییم»، فصلنامه انتظار، ج5، ص 198.
[40]. «وکل شیئ اساس و اساس الاسلام حبنا اهل البیت»، محمد کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ج2، ص46، ح2.
[41]. محمد کلینی، اصول کافی، ج1، ص414، ح8.
[42]. سلیمیان، پیشین، ص210.
[43]. همان مدرک، ص210.
[44]. همان مدرک، ص212.
[45]. صدوق، خصال، ج2، ص541.
[46]. ماهنامه موعود، شماره 38، ص25.
[47]. صدوق، پیشین، ج2، ص541.
[48]. فتح، آیه29.
[49]. مجلسی، پیشین، ج52، ص122.
[50]. «انکم لا تکونون صالحین حتی تعرفوا و لا تعرفون حتی تصدّقوا و لا تصدّقون حتی تسلموا»،کلینی، پیشین، ج1، ص181، کتاب الحجه.
[51]. مجلسی، پیشین، ج52، ص122، ح4.
[52]. «اجتناب السیئات اولی من اکتساب الحسنات»، عبدالواحد تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ص185، ح3514.
[53]. شیخ صدوق، پیشین، ج2، ص352، ح50.
[54]. علی سعادت پرور، ظهور نور، ترجمه ای از کتاب الشموس المضیئه، مترجم سیدمحمدجواد عزیزی، ص103.
[55]. ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص251.
[56]. ر.ک: سیدمحمدتقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، فوائد دعا برای حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف، مترجم سیدمحمدباقر قزوینی، ص181 ـ ص575.
[57]. احقاف، آیه15و لقمان، آیه14.
[58]. صحیفه نور، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، ج7، ص464.
[59]. شیخ محمدبن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعه، ج7، ص112، ح42.
[60]. «جاء رجل الی النبی صلی الله علیه و آله و سلم فقال: یا رسول الله، من ابر؟، قال: امک. قال: ثم، قال: امک، قال: ثم، قال: امک. قال: ثم، قال: ابوک»، محمدبن الحسن الحر العاملی، پیشین، ج21، ص491.
[61]. قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: اکثروا الولد اکاثر بکم الامم غداً، همان، ج21، ص357.
[62]. اسماعیل شفیعی سروستانی، تعلیم و تربیت، جایگاه و عملکرد آن، پیش شماره1، ماهنامه موعود.
[63]. ر.ک: علی اصغر احمدی، شیوه های ایجاد انس در کودکان و نوجوانان با وجود مبا رک امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، ماهنامه موعود، ش34.
[64]. (و من آیاته أن خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا إلیها و جعل بینکم مؤدّة و رحمة )، روم، آیه21.
[65]. مجلسی، پیشین، ج34، ص81.
[66]. ابی جعفر علیه السلام قال: جهاد المرأة حسن التبعل، حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص215.
[67]. صادق سهرابی، با انتظار در خیمه اش در آییم، فصلنامه انتظار، ش5.
[68]. محمد مهدی آصفی، انتظار پویا، فصلنامه انتظار، ش7.
[69]. (و أعدّوا لهم ما استطعتم من قوّه )، انفال، آیه60.
[70]. مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، ص195.
[71]. (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِذَا کَانُوا مَعَهُ عَلَی أَمْرٍ جَامِعٍ لَمْ یَذْهَبُوا حَتَّی یَسْتَأْذِنُوهُ )، نور، آیه64، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
[72]. عبدالله جوادی آملی، زن در آیینه جلال و جمال، ص123 ـ ص130.
[73]. (ان الملوک إذا دخلوا قریة أفسدوها و جعلوا أعزة اهلها أذلة )، نمل، آیه34.
[74]. ر.ک: جوادی آملی، پیشین، ص381 ـ ص285.
[75]. میرزا محمدباقر فقیه ایمانی، شیوه های یاری قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص39، با تلخیص.
[76]. «یجئ و الله ثلاث مائة و بضعة عشر رجلاً فیهم خمسون امرأة یجتمعون بمکة» (غیبت نعمانی، ص279) تعبیر «فیهم» نه «منهم» دلالت بر این مطلب دارد که 50 زن از جمله 313 نفرند. علی اصغر رضوانی، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص593 ـ ص594.
[77]. محمدبن جریر طبری، دلائل الامامة، ص260، برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمدجواد طبسی، زنان در حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص23 ـ ص33.
[78]. محمدجواد طبسی، زنان در حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص20 ـ ص21.
[79]. محمدتقی مصباح یزدی، تهاجم فرهنگی، ص103 ـ104.
[80]. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان؛ مجلسی، بحارالانوار، ج53، ص95، باب29، الرجعة، ج83، ص284.
[81]. ناصر جهانیان، اهداف توسعه با نگرش سیستمی، ص84.
[82]. اسماعیل شفیعی سروستانی، تعلیم و تربیت، جایگاه و عملکرد آن، پیش شماره1 ماهنامه موعود.
[83]. مسعود پورسیدآقایی، عاشورا و انتظار (پیوندها، تحلیل ها و رهیافت ها)، فصلنامه انتظار، ش3.
[84]. سیدضیاء مرتضوی، امام خمینی و الگوهای دین شناسی در مسایل زنان، ص87 (به نقل از صحیفه نور، ج11، ص162).
[85]. محمدتقی مصباح یزدی، تهاجم فرهنگی، ص45.
[86]. اسماعیل شفیعی سروستانی، غرب و آخرالزمان، ماهنامه موعود، ش62.
[87]. مسعود پورسیدآقایی، سرمقاله، بازکاوی حقوق امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، فصلنامه انتظار، ش5، ص11.
[88]. انفال، آیه 18.
[89]. «فوالله یا مفضّل لیرفع عن الملل و الادیان الاختلاف و یکون الدین کله واحداً»، محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج53، ص1.
[90]. «کیف بکم إذا فسدت نساءکم و فسق شبابکم و لم تأمروا بالمعروفِ و لم تنهوا عن المنکر. فقیل له: و یکون ذلک یا رسول الله؟ فقال: نعم، و شرٌ من ذلک! کیف بکم اذا امرتم بالمنکر و نهیتم عن المعروف . فقیل له: یا رسول الله و یکون ذلک؟ قال: نعم، و شرٌّ من ذلک کیف بکم اذا رأیتم المعروف منکراً و المنکر معروفاً»، محمدبن یعقوب کلینی، کافی، ج5، ص51؛ محمدبن حسن شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج6، ص177؛ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج16، ص122.
[91]. اسمائهم فی السماء معروفة و فی الارض مجهولة، کلینی، پیشین، ج2، ص242.
[92]. سیدمصطفی مهری، الگوهایی برای چگونه بودن، خصال یاران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ماهنامه موعود.
[93]. «روی عن اصبغ بن نباته عن امیرالمؤمنین علیه السلام قال: سمعته یقول: یظهرنی آخرالزمان و اقتراب الساعة و هو شر الازمنة، نسوة کاشفات عاریات، متبرجات من الدین، داخلات فی الفتن، مائلات الی الشهوات، مسرعات الی اللذات، مستحلات للمحرمات، فی جهنم داخلات»، محمدبن علی شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج3، ص390.
[94]. تحریم، آیات 11ـ 12.
[95]. جوادی آملی، پیشین، ص129ـ 130.
[96]. (ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِینَ کَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَاِمْرَأَةَ لُوطٍ کَانَتَا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَیْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یُغْنِیَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَقِیلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِینَ )، تحریم، آیه10.
[97]. علی اکبر بابازاده، تحلیل سیره فاطمه علیها السلام، ص186 (روایت به نقل از عوالم، ج11، ص600، شرح ابن ابی الحدید، ج6، ص12ـ 13، ج2، ص47).
[98]. محمد محمدی اشتهاردی، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، فروغ تابان ولایت، ص245.
[99]. محمدجواد نوروزی، انتظار و انسان معاصر، ص18.
[100]. یعوذ عائذ من الحرم فیجتمع الناس الیه کالطیر الواردة المتفرقة حتی یجمع الیه ثلاث مأة و اربعة عشر رجلاً فیه نسوة، فیظهر علی کل جبار و ابن جبار. علی کورانی، معجم الاحادیث المهدی، ج1، ص500.
[101]. (وَأَوْفُواْ الْکَیْلَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ )، انعام، آیه152.
[102]. سعید فراهانی فرد، سیاست های اقتصادی در اسلام، ص100 ـ ص110.
[103]. ناصر جهانیان، اهداف توسعه با نگرش سیستمی، ص88.
[104]. توانایان فرد، اقتصاد آینده بشر، ص66.
[105]. مرتضی مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، ص253ـ ص256.
[106]. عدالت درون زا به سیستمی گفته می شود که کارآمد بوده و خوب به اجرا درآید و عدالت برون زا، اعمال یک سری اصول و دستورالعمل هایی است که از خارج بر سیستم اعمال می شود تا اقتصادی عادلانه به وجود آید. ر.ک: یدالله دادگر، در گفتگوی «عدالت اقتصادی»، ماهنامه موعود، ش35.
[107]. «کاد الفقر ان یکون کفرا»، محمد کلینی، کافی، دارالکتب الاسلامیه، ج2، ص306، ح4.
[108]. (لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبْنَ )، نساء، آیه32.
[109]. مطهری، پیشین، ص253ـ ص256.
[110]. مجلسی، پیشین، ج16، ص12.
[111]. اذا شارکت النساء ازواجهن فی التجارة حرصاً علی الدنیا، کامل سلیمان، یوم الخلاص، (روزگاررهایی)، ترجمه علی اکبر مهدی پور، ص751 (به نقل از منتخب الاثر، ص428؛ الزام الناصب، ص182و الهامات المهدی، ص219).
[112]. در روایت دیگر چنین آمده است: «وعندها تشارک المرأة زوجها فی التجارة»، مجلسی، پیشین، ج6، ص305.
