امام مبارک امام پنجم محمد بود. لقب آن حضرت باقر يا باقرالعلوم است، بدين جهت که: دريای دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکارا ساخت. القاب ديگری مانند شاکر و صابر و هادی نيز برای آن حضرت ذکر کرده اند که هريک باز گوينده صفتی از صفات آن امام بزرگوار بوده است.
در تقویم جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر 1 رجب به عنوان روز ولادت آن حضرت ثبت شده است.
بيشتر مورخان گفته اند كه سال تولدش 57 قمرى بوده است. بنابراين وى چهار سال پيش از واقعه كربلا به دنيا آمد و همراه پدر بزرگوارش در اين واقعه جانسوز حضور داشت. پدرش امام على بن الحسين علیه‌السلام معروف به سجاد و زين العابدين و مادرش فاطمه
بنت الحسن المجتبى علیه‌السلام معروف به ام الحسن و ام عبدالله مى باشند.
چون نَسَب شريف امام محمدباقر علیه‌السلام هم از پدر و هم از مادر به امام اميرالمؤمنين علیه‌السلام و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها مى رسد، به ايشان علوى بين علويين و فاطمى بين فاطميين گفته مى شود. امام محمد بن على علیه‌السلام مكنى به ابوجعفر و ملقب به باقرالعلم و باقرالعلوم مى باشد.
اين امام همام پس از شهادت پدر ارجمندش امام زين العابدين علیه‌السلام در سال 95 قمرى به مقام عظماى ولايت و امامت شيعيان نايل شد و پيروان اهل بيت علیهم‌السلام را در آن درياى مواج سياسى و نظامى عصر خويش و هرج و مرج هاى آخر حكومت امويان به نيكى هدايت و رهبرى كرد. با اين كه ميان رحلت پيامبر صلی الله علیه و آله و تولد امام محمدباقر علیه‌السلام به مدت 47 سال فاصله بود، در عين حال آن حضرت، سلام گرم و دلنشين پيامبر صلی الله علیه و آله را از سوى جابر بن عبدالله انصارى دريافت كرد.
جابر بن عبدالله كه يكى از ياران رسول خدا صلی الله علیه و آله و از محبان اهل بيت علیهم‌السلام بود در سنين كودكى و نوجوانى امام محمدباقر علیه‌السلام، وى را در آغوش گرفت و سلام پيامبر صلی الله علیه و آله را به وى ابلاغ كرد. امام محمدباقر علیه‌السلام از آغاز زندگى تا شهادت خويش با 11 تن از خلفا معاصر بود كه همه آنان، جز يكى، از طايفه خبيثه بنى اميه بودند.
سرانجام اين امام همام در هفتم ذى الحجه و به روايتى در ربيع الاول سال 114 قمرى در 57 سالگى به وسيله زهرى كه ابراهيم بن وليد بن عبدالملك در ايام خلافت هشام بن عبدالملك به آن حضرت خورانيده بود به شهادت رسيد و در قبرستان بقيع، در كنار پدرش امام زين العابدين علیه‌السلام و جد مادرى اش امام حسن مجتبى علیه‌السلام به خاك سپرده شد
