حضور در واقعه کربلا
علی اکبر در واقعه کربلا همراه پدرش بود. به گفته عقبة بن سمعان، امام حسین(ع)، در نزدیکی منزلگاه ثعلبیه[۲۰] یا قصر بنی مقاتل[۲۱] بر زین اسب خوابش برد. پس از آنکه بیدار شد، آیه استرجاع را بر زبان جاری کرد و بر اساس خوابی که دیده بود از کشته شدن خود و همراهانش خبر داد و با واکنش علی اکبر مواجه شد که «فَإِنَّنَا إِذاً لَا نُبَالِی أَنْ نَمُوتَ مُحِقِّین؛ هنگامی که بر حق هستیم از مرگ هراسی نداریم».[۲۲]
نسب مادر علی اکبر به بنی امیه می‌رسید.[۲۳] ازاین‌رو، در روز عاشورا به علی اکبر پیشنهاد شد که به یزید بن معاویه بپیوندد؛ ولی او این پیشنهاد را رد کرد و گفت: « اِنَّ قَرابَةَ رَسولِ اللهِ اَحَقُّ اَنْ تُرعیٰ (ترجمه: رعایت خویشاوندی رسول خدا(ص) به حقیقت نزدیک‌تر است.).[۲۴] بنا به گفته منابع تاریخی، عمر بن سعد با دیدن وی در میدان جنگ از او خواست که صحنه جنگ را ترک کند تا در امان باشد. علی اکبر این پیشنهاد را رد کرد و گفت:
| اَنا عَلِیُّ بْنُ الحُسَیْنِ بْنِ عَلی | نَحْنُ وَ بَیْتِ اللهِ اَولیٰ بِالنَّبِی | |
| تَاللهِ لایَحْکمُ فینا ابْنُ الدَّعِی | اَضْرِبُ بِالسَّیْفِ اُحامی عَنْ اَبی | |
ضَرْبَ غُلامٍ هاشِمیٍّ قُرَشی[۲۵] | ||
ترجمه: من علی فرزند حسین بن علی هستم، به خانه خدا (کعبه) قسم، ما به پیامبر(ص) سزاوارتریم؛ سوگند به خداوند این زنازاده نمی‌تواند بر ما حکم راند، من شمشیر می‌زنم و از پدرم حمایت می‌کنم؛ آن هم شمشیر زدن نوجوانی از تبار هاشم و قریش.
شهادت
نبرد حضرت علی اکبر در واقعه عاشورا. تابلوی کاشیکاری در تکیه معاون الملک
علی‌اکبر، روز عاشورا اولین نفر از بنی‌هاشم بود که به شهادت رسید.[۲۶] گفته شده اصحاب امام اجازه نمی‌دادند قبل از آنها بنی هاشم به میدان بروند.[نیازمند منبع] علی اکبر پس از اندکی جنگ با سپاهیان ابن سعد نزد پدرش بازگشت و گفت سنگینی اسلحه مرا آزار می‌دهد و تشنگی مرا از پای درآورد،[۲۷] امام حسین فرمود: «به زودی جدت را ملاقات می‌کنی و آن حضرت شما را سیراب خواهد کرد که بعد از آن هرگز تشنگی نباشد.»[۲۸] علی‌اکبر به میدان بازگشت، و مُرّةُ بن مُنقذ شمشیری بر فرق او زد. سپس دیگران بر او حمله‌ور شدند.[۲۹] علی اکبر در لحظات آخر گفت: «ای پدر! سلام بر تو باد، این جدم رسول خداست، او به جامی لبریز مرا سیراب کرد و می‌گوید: به سوی ما شتاب کن».[۳۰]
واکنش امام حسین(ع)
امام حسین(ع) پس از شهادت علی اکبر بر بالای جنازه او آمد،[۳۱] و گروهی که او را کشته بودند را نفرین کرد: « قَتَلَ اللّهُ قَوْماً قَتَلوک[۳۲] و فرمود: « عَلَی الدُّنیا بَعْدَک الْعَفا؛ پس از تو ای پسرم! افّ بر این دنیا باد.»[۳۳] به گفته برخی منابع، امام حسین(ع) مشتی از خون علی را برگرفت و به طرف آسمان پاشید. قطره‌ای از آن روی زمین نریخت.[۳۴] سپس از جوانان اهل بیت خواست که جنازه علی اکبر را به کنار خیمه‌ها منتقل کنند.[۳۵]
در زیارت ناحیه مقدسه، مرة بن منقذ عبدی به عنوان قاتل حضرت علی اکبر و دیگر کسانی که در قتل او نقش داشتند، لعن شده‌اند.
