اوصاف و ویژگیهای انسان در شرایط استثنایی

امام صادق علیه السّلام فرمودند:

ثَلاثَهٌ لا تُعرَفُ اِلاّ فی ثَلاثَهِ مَواطِنٍ: لا یُعرَفُ الحَلیمُ اِلاّ عِندَ الغَضَبِ، وَ لا الشّجاعُ اِلاّ عِندَ الحَربِ، وَ لا الأخُ اِلاّ عِندَ الحاجَ.

 سه نفر جز در سه موقع شناخته نمی شوند: حلیم و بردبار، جز در هنگام خشم شناخته نمی شود، شجاع، جز در هنگام جنگ شناخته نمی شود، و برادر، جز در وقت نیازمندی شناخته نمی شود. (1)

شرح حدیث:

اوصاف و ویژگیهای انسان در شرایط استثنایی و بروز موقعیت خاص برای دیگران نمایان می شود.

بسیاری از افراد ممکن است ادعای «حلم» یا «شجاعت» و یا «دوستی» داشته باشند، امّا آنچه نشان می دهد این صفات تا چه حدّ در اشخاص وجود دارد، شرایط ویژه است.

بسیاری از افراد، هنگام خشم، کنترل خود را از دست می دهند و حرفهای تند و رفتارهای غلط از خود بروز می دهند. اگر کسی خشمگین شود، امّا در حالتِ غضب، خویشتندار و بردبار باشد، مشخص می شود که «حلیم» است.

افراد ترسو هنگام جنگ، دشواریهای میدان نبرد و به خطر افتادن جان، خود را می بازند یا از میدان می گریزند. ولی انسان شجاع، کسی است که در صحنه ی مبارزه، شجاعت خود را نشان دهد و دلیرانه بجنگد.

بسیاری از افراد نیز، در دوستی و رفاقت فقط در لفظ، ادّعای اخلاص و ارادت دارند، امّا اگر دوستشان نیاز داشت، کمکی نمی کنند و دوست خود را در دامن مشکلات رها می کنند.

در روایات متعدد آمده است که دوست واقعی خود را با این معیار بشناسید که در گرفتاریها شما را وانگذارد، بلکه با مال و جان و کمکهای مختلف، اخوّت، رفاقت و صمیمیّت خود را نشان دهد.

دوست مشمار آن که در نعمت زند

لاف یاری و برادر خواندگی

دوست آن باشد که گیرد دست دوست

در پریشان حالی و درماندگی

پی نوشت:

1. تحف العقول، ص315