پرسش:
چراسوره مبارک توبه بسم الله الرحمن الرحيم نداره.درحالي که خدا هميشه درمورد توبه کردن به ما گفته من بسيار مهربان و توبه پذيرهستم.ولي درحالي که رحمان و رحيم بودنش رو از اول سوره برميداره وبعدسوره مبارک منافقون بسم الله الرحمن الرحيم داره درصورتي که در خداوند در قران زياد بيزاري جسته و حتي چگونگي وارد شدن آنها را در محشر عنوان کرده ولي اول سوره رحمان و رحيم بودن را متذکر شده
پاسخ:
در علت نداشتن بسم الله در ابتداي اين سوره دو علت ذکر شده است:
اين سوره، يک روش محکم و سخت را در مقابل دشمنان پيمان شکن و اظهار برائت و بيزارى از آنان و اعلام جنگ با آنان، در پيش گرفته است، و نمايانگر خشم خداوند نسبت به اين گروه است؛ لذا با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» که نشانه صلح و دوستى و محبت و بيان کننده صفت رحمانيت و رحيميت خدا است، تناسب ندارد.(1)به همين جهت با «بسم الله الرحمن الرحيم» شروع نشده است.
حضرت على(علیه السلام) در اين باره مى فرمايد: «علت نيامدن بسم اللَّه آن است که، بسم اللَّه براى امان و رحمت است، ولى سوره برائت براي برداشته شدن امان، نازل شده است».(2)
لذا چون اين افراد پيمان شکن هستند و زمينه توبه را ندارند بسم الله ذکر نشده و الا اون جنبه رحمانيت و مهرباني خدا جاي خود هست.
2. :گروهى نيز معتقدند اين سوره در حقيقت دنباله سوره انفال است؛ زيرا در سوره انفال پيرامون پيمان ها سخن گفته شده و در اين سوره پيرامون الغاى پيمان هاى پيمان شکنان بحث شده است، لذا «بسم اللَّه» در ميان اين دو ذکر نشده است. امام صادق(علیه السلام) نيز در روايتي مي فرمايد: «سوره هاي انفال و توبه يکي هستند».(3)
1. مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج 7، ص 273، دارالکتب اسلامية، تهران، چاپ اول، 1374ش.
2. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، با مقدمه: بلاغي، محمد جواد، ج 5، ص 5، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ حاکم نيشابوري، مستدرک، ج 2، ص330، دارالمعرفة، بيروت،1406ق.
3. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، ج 89، ص 277، مؤسسة الوفاء، بيروت، 1404ق.
